روز بیست و هفتم ماه رمضان سنۀ ۱۱۱۱، وفات یافت مُروّج مذهب جعفرى، فخرُ الشیعه ومُحیی الشریعه العالم الربّانی مولانا محمّد باقر بن محمّد تقی الإصفهانى المُشتَهَر بِالمَجلسی المطلق أو بِالمَجلسی الثانی. آثار و تألیفات او اشهر از آن است که ذکر شود. شیخ ما محدّث نورى رساله‌اى در حال این بزرگوار نوشته موسوم به الفیض القدسى ، مدت عمرش هفتاد و سه سال بوده و تاریخ ولادتش: «جامع کتاب بحار الأنوار» و در تاریخ وفاتش نظم و نثر به مناسبت بسیار گفته شده لیکن هیچ کدام مثل این بیت نیست:
ماه رمضان چو بیست و هفتمش کم شد ……………………. تــاریـــخ وفـــات بـاقـــرِ اعـلـم شـد
مضمون این شعر متضمّن است روز و ماه و سال وفات را بدون ارتکاب ضرورت و اطناب، و قبر شریفش الآن ملجأ خلایق است در جامعِ عتیقِ اصفهان و از مشهورات است استجابت دعا در آن بقعۀ مبارکه و در آن بقعۀ جماعتى از صلحا نیز مدفونند که جاى ذکرش نیست. (به نقل از کتاب وقایع الأیام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الأیام)، ص۸۹ ، نویسنده: شیخ عباس قمی، مصحح: محسن صادقی، و عباسعلی مردی، ناشر: نور مطاف، قم)
سنۀ هزار و صد و یازده ملا محمّد باقر مجلسى رحمه اللّه در بیست و هفتم ماه رمضان برحمت خدا رفت، و بعد از یک سال و نیم از فوت او شیخ الاسلامى به شیخ محمّد جعفر قاضى تفویض شد.(منبع کتاب وقایع السنین و الاعوام، یا گزارشهای سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵هجری، نویسنده: عبدالحسین حسینی خاتون آبادی، مصحح: محمدباقر بهبودی، مقدمه‌نویس: ابوالحسن شعرانی، و مقدمه: شهاب‌الدینمرعشی نجفی، ناشر: کتابفروشی اسلامیه، تهران ۱۳۵۲ش)
محمدباقر بن محمدتقى بن مقصودعلى مجلسى (۱۰۳۸- ۱۱۱۱ق)، مشهور به علامه مجلسى و مجلسى ثانى، فقیه، محدث، متکلم و شاعر متخلص به مشتاق، شیخ‌الاسلام اصفهان و از دانشمندان بزرگ اواخر حکومت صفوی است.
ولادت او بنابر آنچه در مقدمه کتاب بحارالانوار از مرآهالاحوال نقل شده است، سال ۱۰۳۸ هق در شهر اصفهان بوده است. ولی مرحوم نوری ولادت او را در ۲۷ رمضان المبارک سال ۱۰۳۷ ه.ق دانسته است. او در آخرین سال سلطنت شاه عباس و در عصر مرجعیت میرداماد در اصفهان به دنیا آمد. او دوره چهار تن از سلاطین صفوی: شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین را درک کرد. پدر او مولی محمدتقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود، که در زمینه‌های مختلف علوم سر آمد بود.
محمدباقردر چهار سالگی به درس و بحث روی آورد و در چهارده سالگی از ملاصدرا اجازه روایت دریافت کرد. گذشته از این در مکتب دانشمندانی چون شیخ حر عاملی، ملامحسن استر آبادی، ملامحسن فیض کاشانی، ملاصالح مازندرانی تلمّذ کرده است، طوریکه گفته‌اند شمار اساتید وی به بیست و یک استاد می‌رسد. علامه مجلسی در اندک زمانی بر دانش‌های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و رجال، درایه و اصول، فقه و کلام مسلط شد و پس از فوت پدر به زعامت مسجد و مدرسه جامع اصفهان پرداخت. در درس او بیش از هزار طلبه حاضر می‌شدند. در مکتب این علامه عصر صفوی شخصیت‌های بزرگی از دانشمندان دانش آموخته‌اند که می‌توان از مولی ابراهیم جیلانی، ملامحمدباقرلاهیجی، ملا حسین تفرشی، عبدالحسین مازندرانی، سید عزیز الله جزایری، ملامحمدکاظم شوشتری و سید نعمت‌الله جزایری نام برد. سید مصلح‌الدین مهدوی در کتاب زندگینامه علامه مجلسی به نام ۱۸۱ نفر از شاگردان وی اشاره کرده است. علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمدباقرسبزواری در سال ۱۰۹۰ به منصب شیخ‌الاسلامی دست یافت. او با احراز این منصب، قدرت مهمی به هم زد و از آن فرصت حداکثر استفاده را نمود و تا سرحد امکان در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بی پناه و امر به معروف و نهی از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام و مبارزه با ظلم و رورگویی که پیش از وی کسی قدرت جلوگیری آن را نداشت کوشید.
آثار علمی مکتوب ایشان که به زبان فارسی و عربی می باشد به شرح زیر است:
- کتاب بزرگ و دائرهالمعارف «بحار الأنوار» در بیست و پنج جلد قدیم؛ در قطع رحلی بزرگ؛ برابر با صد و ده جلد چاپ جدید، در قطع وزیری)؛
- کتاب «مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرّسول» در دوازده جلد، شرح کتاب «کافى» ثقهالاسلام کلینى است؛
- ملاذ الاخیار، شرح تهذیب الاخبار شیخ طوسی، از اول تا کتاب صوم (روزه) و از کتاب طلاق تا آخر آن در ۱۶ جلد؛
- شرح اربعین (چهل حدیث)؛
- الفوائد الطریفه در شرح صحیفه سجادیه(ع)، تا آخر دعاى چهارم؛
- الوجیزه در رجال؛
- رساله اعتقادات؛
- رساله در شکوک (شکیّات نماز)؛
- رساله در اذان، که شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤه البحرین از آن نام برده است؛
- رساله در بعضى از دعاهائى که از صحیفه کامله سجادیه افتاده است؛
- حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار؛
- المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
- رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست.
- حیات القلوب (در زندگانی پیامبران ع)، سه جلد؛
- حلیه المتّقین (در آداب و سنن)؛
- عین الحیات (در اخلاق و عقاید)؛
- مشکاه الأنوار، که خلاصۀ عین الحیاه است؛
- تحفه الزّائر (در زیارت و آداب آن)؛
- حقّ الیقین (در اعتقادات) که آخرین تصنیف او بوده است؛
- جلاء العیون (در شرح احوال معصومین ع)؛
- ربیع الاسابیع (در اعمال و ادعیۀ هفتگی)؛
- مقباس المصابیح (در تعقیبات نماز)؛
- رساله اختیارات (در متفرّقات اعمال و جغرافیا و… که در متن تحریف نشدۀ آن، نجوم گالیله و کوپرنیک را پذیرفته است؛ ولی آنچه امروزه چاپ و منتشر شده، “اختیارات” تحریف شده است که کلّی خرافه نیز داخل آن کرده‌اند)؛
- رساله (حقوقی حدود و قصاص و) دیات؛
- رساله در اوقات (نماز، و روش تشخیص آنها)؛
- رساله در رجعت (= زنده شدن نیکان بسیار نیک و بدان بسیار بد، پس از ظهور امام زمان عج و زنده شدن امامان دیگر پس از آن حضرت)؛
- رساله در شکوک (= شکیّات نماز)؛
- رساله در خصوص مال ناصبى؛
- رساله در آداب ماههاى رومى؛
- رساله در نماز شب؛
- رساله در فرق بین صفات ذاتى و فعلى (متعلق به فعل و خارج) خداوند؛
- رساله بهشت و دوزخ؛
- رساله در مناسک حج؛
- رساله در کفارات؛
- رساله در زکات؛
- رساله در آداب نماز؛
- ترجمه توحید مفضّل؛
- رساله در بداء (= نسخ شدن حکم یا قضائی به امر خدا و جانشین شدن حکم یا قضای دیگر بجای آن)؛
- رساله در نکاح؛
- شرح دعاى جوشن کبیر؛
- رساله مختصرى در تعقیب نماز؛
- ترجمه فرمان (عهدنامه) امیرالمؤمنین علیه السّلام به مالک اشتر؛
- رساله السّابقون السّابقون؛
- مفاتیح الغیب، در استخاره؛
- ترجمه «فرحه الغرىّ» اثر سید عبدالکریم ابن طاوس؛
- ترجمه حدیث رجاء بن ابى ضحّاک که در راه خراسان نوشته در مورد اعمال و رفتار نیکوی امام رضا(ع)؛
- رساله در جبر و تفویض؛
- رساله صواعق الیهود، در جزیه (= مالیّات اسلامی از کافران اهل ذمّه) و احکام دیه؛
- رساله در سهام (ارث)؛
- مناجات نامه؛
- رساله در زیارت اهل قبور؛
- ترجمه توحید امام رضا علیه السّلام؛
- ترجمه دعاى مباهله؛
- ترجمه حدیث عبداللّه بن جندب؛
- ترجمه زیارت جامعه (کبیره)؛
- ترجمه دعاى کمیل؛
- ترجمه دعای جوشن صغیر؛
- ترجمه دعاى سمات؛
- ترجمه قصیده دعبل خزاعى؛
- مشکاه الانوار، در آداب قرائت قرآن و دعا و شروط آن؛ انشائاتى که بعد از مراجعت از نجف، بواسطه شوقى که بآن سرزمین مقدّس داشت، نوشته است؛
- ترجمه حدیث: «سته اشیاء لیس للعباد فیها صنعٌ: المعرفه و الجهل و الرّضا و الغضب و النوم و الیقظه»
- ترجمه نماز؛
- جوابهاى مسائل متفرقه؛
- کتاب اختیارات؛
- تذکره الائمّه (که بشدّت تحریف شده است)؛
- کتاب صراط النجاه، شرح گناهان کبیره و صغیره؛
- تعبیر خواب؛
- رساله جنت و نار؛
علّامه مجلسى بعد از یک عمر گرانبها و تعلیم و تربیت صدها شاگرد دانشمند، و تألیف و تصنیف و ترجمه دهها کتاب سودمند و مؤثّر دینى بعربى و فارسى، و آن همه آثار خیرى که از خود بیادگار گذارد، مطابق نقل «روضات الجنّات»… در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال ۱۱۱۰ هجرى، اوائل سلطنت شاه سلطان حسین صفوى در سنّ هفتاد و سه سالگى چشم از این جهان فانى فرو بست و روح پر فتوحش بآشیان جنان پرواز نمود، و در مسجد جامع اصفهان پهلوى پدر علّامهاش ملّا محمدتقى مجلسى مدفون گردید. آرامگاه مجلسى از زمان درگذشتش تا کنون همواره مزار مجاورین و مسافرین از زن و مرد مسلمان بوده است.
برای مطالعه کتابهای مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی در پایگاه کتابخانه دیجیتال می توانید بر روی عنوان مورد نظر کلیلک کنید:
- ۱- أج‍وب‍ه المسائل الهندیه (۱) – نویسنده
- ۲- اخلاق اسلامی (۱) – نویسنده
- ۳- اخلاق و آداب (۱) – نویسنده
- ۴- الإعتقادات (۱) – نویسنده
- ۵- الاهلیلجه (للإمام أبی عبد الله الصادق علیه السلام) (۲) – شارح ؛ شارح و معلق
- ۶- الفرائد الطریفه فی شرح الصحیفه الشریفه (۱) – نویسنده
- ۷- الوجیزه فی علم الرجال (۱) – نویسنده
- ۸- الوجیزه فی الرجال (۱) – نویسنده
- ۹- بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار (علیهم السلام) (۱۱۱) – نویسنده
- ۱۰- بحار الانوار الـجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار (۴۴) – نویسنده
- ۱۱- برگزیده حلیه المتقین (۱) – نویسنده
- ۱۲- بلوهر و بوذاسف (۱) – مترجم
- ۱۳- بنادر البحار (۱) – نویسنده
- ۱۴- بیست و پنج رساله فارسی (۱) – نویسنده
- ۱۵- تحفه الزائر (۱) – نویسنده
- ۱۶- ترجمه بحارالأنوار: قسمت سوم از جلد پانزدهم (۲) – نویسنده
- ۱۷- ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: در آداب و سنن (۱) – نویسنده
- ۱۸- ترجمه جلد هفدهم بحارالأنوار: کتاب الروضه در مبانی اخلاق از طریق آیات و روایات (۱) – نویسنده
- ۱۹- ترجمه فرحه الغری (۱) – مترجم
- ۲۰- توحید مفضل (۱) – مترجم
- ۲۱- جلاء العیون در زندگانی و مصائب چهارده معصوم علیهم السلام از ولادت تا وفات (۲) – نویسنده
- ۲۲- جلاء العیون: تاریخ چهارده معصوم (علیهم السلام) (۱) – نویسنده
- ۲۳- حق الیقین (۲) – نویسنده
- ۲۴- حق الیقین در اصول دین و معارف (۱) – نویسنده
- ۲۵- حلیه المتقین (۱) – نویسنده
- ۲۶- حلیه المتقین (۱) – نویسنده
- ۲۷- حلیه المتقین (۱) – نویسنده
- ۲۸- حیاه القلوب (۵) – نویسنده
- ۲۹- خزانه البحار فی الشفاء بالقرآن و الدعاء و الأذکار (۱) – نویسنده
- ۳۰- رجعت (۱) – نویسنده
- ۳۱- زاد المعاد (۱) – نویسنده
- ۳۲- زاد المعاد (۱) – نویسنده
- ۳۳- زندگانی حضرت زهرا سلام الله علیها : ترجمه و تحقیق از جلد ۴۳ بحار الانوار (ترجمۀ روحانی) (۱) – نویسنده
- ۳۴- سفینه البحار و مدینه الحکم و الآثار (۲) – نویسنده
- ۳۵- سه رساله درباره مولانا غوث الوری امید قلب حضرت زهراء سلام الله علیها حجه بن الحسن العسکری (عج) (۱) – نویسنده
- ۳۶- سیری در سفینه البحار مرحوم محدث قمی (شیخ عباس قمی) رحمه الله (اشعار عربی و فارسی) (۱) – نویسنده
- ۳۷- شرح نهج البلاغه المقتطف من بحار الأنوار للعلامه المجلسی (۳) – شارح
- ۳۸- شیعه در پیشگاه قرآن و اهل بیت علیهم السلام (۱) – نویسنده
- ۳۹- عقاید علامه محمد باقر مجلسی (۱) – نویسنده
- ۴۰- عین الحیات [صحیح: عین الحیاه] (۲) – نویسنده
- ۴۱- عین الحیوه (۱) – نویسنده
- ۴۲- غریب الحدیث فی بحار الانوار ( چهار جلدی ) (۴) – نویسنده
- ۴۳- فهارس بحار الانوار للعلامه المجلسی «قده» (۱۰) – نویسنده
- ۴۴- قصه بلوهر و یوذاسف «مشتمل بر حکم شریفه انبیاء و مواعظ لطیف حکماست» (۱) – نویسنده
- ۴۵- گزیده حلیه المتقین در آداب و احکام (۱) – نویسنده
- ۴۶- مجموعه رسائل اعتقادی (۱) – نویسنده
- ۴۷- محن الأبرار (۱) – نویسنده
- ۴۸- مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول (۲۷) – نویسنده ؛
- ۴۹- مسکن الفؤاد عند فقد الأحبه و الأولاد (۱) – نویسنده
- ۵۰- مفاتح الغیب ؛ به ضمیمه آداب نماز شب (۱) – نویسنده
- ۵۱- مقباس المصابیح در تعقیبات نماز و آثار آن (۱) – نویسنده
- ۵۲- ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار (۱۶) – نویسنده
- ۵۳- ملهمه (۱) – نویسنده
- ۵۴- مهدی موعود (۱) – نویسنده
- ۵۵- نظم اللئالی (۱) – نویسنده
- ۵۶- هذا کتاب اختیارات (۱) – نویسنده
- ۵۷- کلمات المحققین (۱) – نویسنده
آخرین دیدگاه‌ها