محمد بن حسن بن على بن محمد بن حسین معروف به شیخ حر عاملى محدث بزرگ و فقیه دانشمند، صاحب تألیفات ارزشمند و گران‌بهای بسیار، شیخ‌الاسلام و زعیم عظیم شیعه در شب جمعه ۸ رجب سال ۱۰۳۳ق در روستاى مشغره در منطقه جبل عامل لبنان، در خانواده‌اى مذهبى، اهل علم به دنیا آمد. وى از نوادگان حر بن یزید ریاحى است که نسب وی با ۳۶ واسطه به این شخصیت بزرگوار از یاران امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا می رسد و خاندان وی به «آل حر» شهرت داشتند. براساس منابعی که در کتاب «امل الآمل» خود محدث بزرگ عاملی نقل شده است، حر عاملی در خانواده‌ای مذهبی و اهل علم به دنیا آمد، مقدمات علوم را در شهر مشغره و نزد خویشان جبل عامل آموخت سپس نزد نوه شهید ثانی و شیخ حسین بن حسن ظهیری و دیگر علما برای یادگیری فقه و سایر علوم رفت.
ولادت شیخ حر عاملی
در این روز، سنۀ ۱۰۳۳ متولد شد شیخنا الأجلّ المحدّث المتبحّر شیخ محمد بن الحسن العاملى معروف به شیخ حرّ، یکى از محمدین ثلاثۀ اواخر، جامعِ کتابِ وسائل الشیعه، احوال خود را در امل الآمل نوشته. وفاتش در خراسان واقع شده و قبر شریفش در صحن حضرت رضا علیه السلام واقع است و بیت بنى الحر بیتى بزرگ از علما مى‌باشند.(وقایع الأیام ، ج۱، ص۴۴۰)
شیخ حُر عاملى از برجسته‌ترین علماى شیعه در قرن یازدهم هجرى به شمار مى‌آید که داراى تألیفاتى ارزنده و شخصیتى مورد احترام نزد علماى شیعه و تسنن است و یکى از چهره‌هاى بزرگى است که مذهب شیعه را با روایات اهل‌بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) بیش از پیش غنى ساخت و آثارى را بعد از خود بر جاى نهاد که سزاوار ستایش و تقدیر فراوان است.
ماجرای شفای بیماری «حر عاملی» توسط امام زمان (عج)
علامه شیخ حر عاملی در کتاب «اثبات‌الهداه» یکی از خاطرات دوران کودکی‌اش را شبیه معجزه می‌داند. وی در این باره می‌نویسد: در دوران کودکی (حدود ۱۰ سالگی) به مرض سختی دچار شدم که بستگانم تصور کردند در حال مرگ هستم و عزاداری می‌کردند، من هم که بین خواب و بیداری بودم خواب پیامبر(ص) و ائمه(ع) را دیدم. با همه آنها مصافحه کردم حتی با امام جعفر صادق(ع) گفت‌وگو کردم ایشان هم در حق من دعا کردند. زمانی که به امام زمان(عج) رسیدم گریستم و عرض کردم: مولای من، می‌ترسم در این مرض بمیرم در صورتی که هنوز بهره خویش را از علم و عمل نگرفته‌ام. ایشان فرمودند که نترس در این بیماری نمی‌میری بلکه خداوند تو را شفا می‌دهد و عمر دراز خواهی کرد. سپس کاسه در دستشان را به من داد من هم نوشیدم و در همان لحظه بیماری‌ام بالکل از بین رفت بستگانم همه شگفت‌زده شده بودند و من هم تا چند روز قضیه را برای آنها نقل نکردم.
وى همچنین شاعر و ادیبى توانا بوده است، شاهد صادق این مدعا نیز دیوان شعرى است که مشتمل بر حدود بیست هزار بیت مى‌باشد و منظومه‌هاى متعددى است که در مورد مسائل گوناگون فقهى، تاریخى و… سروده است. اشعار او بیشتر در مدح و ستایش پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) است. از ویژگى‌هاى شعر او طولانى بودن است، چنانچه قصیده‌اى در مدح پیامبر و اهل‌بیت آن حضرت دارد که بیش از صد بیت است و قصیده‌اى در معجزات و فضایل پیامبر و اهل‌بیت آن حضرت سروده که شامل چهار صد بیت مى‌باشد.
وى تا سن چهل سالگى در جبل عامل زندگى مى‌کرد و در طول این مدت دو بار به سفر حج مشرف شد. در سال ۱۰۷۳ق، براى زیارت ائمه معصومین(ع) به عراق رفت و از آنجا براى زیارت امام رضا(ع) عازم مشهد مقدس گشت و در آنجا ساکن شد. در سال ۱۰۸۷ و ۱۰۸۸ نیز دو بار به زیارت حج و ائمه معصومین(ع) در عراق مشرف شد و بعد از آن به اصفهان رفت و به دیدار علماى بزرگ اصفهان مانند علامه مجلسى نایل آمد و در همان سفر وى و مجلسى به یک‌دیگر اجازه روایت دادند. بعد از آن به مشهد مقدس بازگشت و تا آخر عمر در آنجا ماند.
برادر شیخ حر عاملى در کتاب «الدر المسلوک» درباره وفات ایشان مى‌فرماید: «در روز ۲۱ رمضان سال ۱۱۰۴ق، غروب خورشید فضیلت و علم و دانش و ماه درخشان علم و عمل و عبادت، شیخ‌الاسلام و المسلمین، جانشین فقها و روات شیعه، سخن‌گوى هدایت امت و حیات شریعت، راست‌گو در روایات و نقل معجزات وسائل الشیعه، امام خطیب و شاعر ادیب، بنده حقیقى پروردگار بزرگ و بلند مرتبه، شیخ ابوجعفر محمد بن حسن حر عاملى واقع شد. او سفر کرده به سوى رحمت خدایش در جوار هشتمین امام شیعیان على بن موسى الرضا(ع) است. او برادر بزرگ من بود و من در مسجد زیر گنبد در کنار منبر بر او نماز خواندم و او را در ایوان حجره‌اى در صحن روضه در کنار مدرسه میرزا جعفر دفن نمودیم. او ۷۲ سال سن داشت.»
شیخ حُر عاملى داراى تألیفات ارزشمند و گران‌بهایى است و عمر شریف خود را وقف خدمت به شریعت مقدس اسلام و مذهب حق اهل‌بیت عصمت و طهارت نمود و با وجود مشاغل فراوان مانند شیخ‌الاسلامى و اشتغال به درس و تربیت علما، تألیفات فراوانى نیز از خود به یادگار نهاده که یکى از مهمترین و معروفترین آنها کتاب ارزشمند«وسائل الشیعه» است که از زمان نگارش پیوسته مورد توجه و عنایت فقهاى اهل‌بیت و مجتهدین شیعه قرار گرفته است، نام کامل کتاب تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه است و شامل تمام احادیث احکام شرعى موجود در کتب اربعه و سایر کتب معتبر است و منابع آن به ۱۸۰ کتاب مى‌رسد.
فهرست آثار شیخ حر عاملی، محمد بن حسن در کتابخانه دیجیتال نورلایب
۱- إثبات الهداه بالنصوص و المعجزات (۵جلدی) – نویسنده
۲- آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام (۱) – نویسنده
۳- أمل الآمل فی علماء جبل عامل (۲جلدی) – نویسنده
۴- الإیقاظ من الهجعه بالبرهان على الرجعه (۱) – نویسنده
۵- الـتنبیه بالمعلوم: (البرهان علی تنزیه المعصوم عن السهو و النسیان) (۱) – نویسنده
۶- الـجواهر السنیه فی الأحادیث القدسیه (۱) – نویسنده
۷- الرجال (۱) – نویسنده
۸- الصحیفه السجادیه الثانیه (۱) – گردآورنده
۹- الفصول المهمه فی أصول الأئمه علیهم السلام (تکمله الوسائل) (۳جلدی) – نویسنده
۱۰- الفواید الطوسیه (۱) – نویسنده
۱۱- پاک از خطا (۱) – نویسنده
۱۲- تتمیم أمل الآمل (۱) – نویسنده
۱۳- ترجمه وسائل الشیعه (۱) – نویسنده
۱۴- تعلیقه أمل الآمل (۱) – نویسنده
۱۵- تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه (۳۰جلدی) – نویسنده
۱۶- تواتر القرآن (۱) – نویسنده
۱۷- متن کامل و ترجمه جهاد با نفس از وسائل الشیعه (۱) – نویسنده
۱۸- نقدی جامع بر تصوف (ویرایش جدید) (۱) – نویسنده
۱۹- نقدی جامع بر تصوف / ترجمه (۱) – نویسنده
۲۰- هدایه الأمه إلی أحکام الأئمه علیهم السلام (۸جلدی) – نویسنده
۲۱- وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه (۲۰جلدی) – نویسنده
۲۲- وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه (۲۰جلدی) – نویسنده
۲۳- کشف التعمیه فی حکم التسمیه (۱) – نویسنده
۲۴- کلیات احادیث قدسی (۱) – نویسنده
۲۵- کلیات حدیث قدسی (۱) – نویسنده
نرم افزار مجموعه آثار محدث شیخ حر عاملی که شامل متن کامل ۱۴۵ جلد کتاب از آثار محدّث شیخ حرّ عاملی (رحمه الله) و دیگر آثار مرتبط با وی می باشد و توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تهیه شده است.
آخرین دیدگاه‌ها