پایگاه کتابخانه دیجیتال علوم اسلامی نورلایب

این پایگاه در سال ۱۳۸۵ و با هدف عرضه کتاب های تخصصی حوزه علوم اسلامی و انسانی بر روی شبکه جهانی اینترنت راه اندازی گردیده و در بردارنده هزاران جلد از منابع ارزشمند علوم اسلامی در موضوعاتی همچون: علوم قرآن و تفسیر، علوم حدیث، ادعیه و زیارات، تاریخ و سیره، فقه و اصول، کلام و فلسفه، اخلاق و عرفان، تاریخ و جغرافیای جهان اسلام و… به همراه قابلیت های منحصر به فرد پژوهشی می باشد به آدرس اینترنتی : www.noorlib.ir

پایگاه تخصصی مجلات علوم انسانی نورمگز

این پایگاه در سال ١٣٨۴ با هدف ایجاد بانک اطلاعاتی گسترده از مجلات حوزه علوم اسلامی و انسانی، پایه‌ریزی گردیده و در بردارنده هزاران شماره مجله در صدها عنوان از مجلات کهن تا امروز می باشد. این پایگاه علاوه بر عرضه و امکان ذخیره‌سازی مجلات به صورت تمام‌ متن و تمام ‌تصویر، قابلیت‌هایی چون: جستجو، نقد، برگزیدن، مدیریت مقالات و نیز اطلاعات مربوط به صاحبان آثار را در اختیار کاربر قرار می دهد به آدرس اینترنتی : www.noormags.ir

پایگاه جامع قرآن نور

این پایگاه یکی از بزرگترین پایگاه های قرآن پژوهی است. مهمترین اطلاعات ارائه شده در این پایگاه عبارتند از: متن قرآن مجید با فهرست های گوناگون، ارائه اطلاعات لازم در مورد سوره ها و آیات قرآن مانند: ترجمه قرآن به اکثر زبان های خارجی، تفاسیر قرآن به زبان فارسی و عربی دسته بندی احادیث تفسیری از تفاسیر روایی شیعی، اعراب قرآن شامل تجزیه صرفی، ترکیب نحوی و تحلیل بلاغی، فرهنگ موضوعی، اعلام قرآن، سوره نامه و تلاوت قرآن قاریان مشهور به آدرس اینترنتی : www.quran.inoor.ir

پایگاه جامع الاحادیث نور

این پایگاه در تیرماه ۱۳۹۳ با هدف عرضه فعالیت های حدیثی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در وب راه اندازی گردید. جامع الاحادیث بزرگ ترین وبگاه حدیثی شیعه است که جهت تسهیل فعالیت های پژوهشی علاقمندان و متخصصان حدیث، فعالیت می کند. در حال حاضر نزدیک به ۴۱۵۰۰۰ حدیث از ۲۷۸ جلد کتاب حدیثی شیعه، در آن ارائه شده است. جستجو در احادیث، امکان مشاهده روایات مشابه، امکان مقایسه روایات با یکدیگر، امکان دسته بندی روایات و امکان ایجاد پروژه های پژوهشی شخصی، از مهم ترین ویژگی های این پایگاه است به آدرس اینترنتی : www.hadith.inoor.ir

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

پایگاه حوزه با هدف ترویج فرهنگ دینی، در سال ۱۳۷۷ پا به عرصه وجود گذاشت. در آن زمان این پایگاه اولین مرجع ارائه محتوا و معارف شیعی به زبان فارسی بود. اکنون این پایگاه شامل انبوهی از اطلاعات است که دسترسی به متن کامل قرآن کریم، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه به همراه ترجمه و شرح؛ ارائه ۲۰٫۰۰۰ حدیث اهل بیت علیهم السلام همراه با جستجو بر اساس کلیدواژه، طبقه بندی بیش از ۵۵٫۰۰۰ مقاله، متن کامل ۴۱٫۰۰۰ مقاله و گزیده کتاب و مطالب جالب و خواندنی در موضوعات مختلف دینی و فرهنگی، متن کامل ۷۰٫۰۰۰ هزار مقاله مجله، ارائه ۶۰۰۰ پرسش و پاسخ، ارائه ۲۸۰۰۰ مسئله شرعی و استفتاء از مراجع عظام تقلید، معرفی نزدیک به ۷۰۰ عالم دینی و ارائه ۲۲۰ ویژه نامه به مناسبت های مختلف مذهبی، ملی و فرهنگی، از آن جمله است به آدرس اینترنتی : www.hawzah.net

پایگاه سمیم نور

پایگاه سمیم نور به عنوان نخستین سامانۀ مشابه‌یاب متون فارسی، در سال ۱۳۹۳ فعالیت خود را آغاز کرد. هدف از تأسیس این سامانه، بررسی میزان مشابهت متون به منظور پیشگیری از ارتکاب تقلب در انواع پژوهش و در نتیجه کمک به سلامت تولید علم، به‌ویژه در حوزۀ علوم انسانی است. «سمیم نور»، مقالات، پایان‌نامه‌ها و متون ارائه‌شده از سوی کاربران را با استفاده از فنون مشابهت‌یابی با حجم انبوه اطلاعات متنی در اختیار مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (اعم از مقاله، کتاب و سایر متون) می‌سنجد و ضمن یافتن عبارات مشابه، امکان مقایسۀ متون را فراهم می‌سازد به آدرس اینترنتی : www.samimnoor.ir

پایگاه جامع تاریخ نور

پایگاه جامع تاریخ با هدف پوشش اطلاعاتی تمامی وقایع و رخدادهای مهم تاریخ اسلام و تسهیل در دسترسی کاربران به پژوهش‌های انجام گرفته در این حوزه در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ارائه گردیده است. این پایگاه بر محور زمان سامان یافته و تلاش دارد تمامی وقایع مهم تاریخ‌دار -که حداقل سال وقوع آن مشخص باشد- در بازه زمانی اندکی پیش از تولد پیامبر خدا (ص) تا نیمه‌ی قرن چهاردهم هجری قمری را پوشش دهد. قلمروی جغرافیایی رویدادها و زمان‌های بررسی شده در پایگاه شامل مناطق مختلف سرزمین های اسلامی می‌شود به آدرس اینترنتی : www.tarikh.inoor.ir

پایگاه متن کاوی نور

این پایگاه توسط گروه متن‌کاوی مرکز با هدف برقرای ارتباط با مؤسسات دیگر و همچنین پژوهشگران و دانشمندان حوزۀ متن‌کاوی ایجاد شده است. در این سایت، اخبار آخرین دست‌آوردهای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به‌علاوۀ ابزارها و دادگان‌های تولیدی این مرکز و همچنین مقالات چاپ‌شده پژوهشگران متن‌کاوی مرکز ارائه شده است به آدرس اینترنتی : www.ai.inoor.ir

پایگاه اندیشوران حوزه

این پایگاه در سال ۱۳۸۶ و با هدف اطلاع رسانی در زمینه معرفی محققان راه اندازی گردیده است. معرفی هزاران محقق و پژوهشگر حوزه علوم انسانی و آثار آنان، امکان دستیابی به اطلاعات محققان از طریق فهرست الفبایی محققان، فهرست پژوهشگران بر مبنای تخصص، فهرست محققان براساس مراکز و همچنین امکان ویرایش اطلاعات توسط خود محققان از امکانات مهم این پایگاه است به آدرس اینترنتی : www.andishvaran.ir

پایگاه ویکی‌نور

دانشنامه‌ای تخصصی در موضوع کتاب‌شناسی و زندگی‌نامه پدیدآورندگان کتاب‌ها که مقالات آن، توسط بخش تألیف و تدوین مرکز، طی سال‌های متمادی نگاشته شده است. هدف از این پایگاه، آشنایی و توسعه اطلاعات دانش‌پژوهان در زمینه دانش کتاب‌شناسی و زندگی‌نامه پدیدآوران آنهاست. ویکی‌نور با برقراری ارتباط دوسویه با کاربران، دنبال ویرایش، تصحیح، تکمیل و تولید بیشتر محتوای علمی برای پژوهشگران است به آدرس اینترنتی : www.wikinoor.ir

پایگاه همراه نور

معرفی نرم‌افزار اندرویدی همراه نور و نسخه ویندوزی آن با عنوان کتاب‌خوان نور، واسطی برای مطالعه‌ی قانونی کتاب الکترونیک بر روی موبایل، تبلت و رایانه شخصی هستند؛ پایگاه همراه نور نیز به شما این امکان را می‌دهد تا از طریق وب نسبت به جستجوی کتاب مد نظر خود، مشاهده متن مختصر هر کتاب و در نهایت خرید کتاب جهت استفاده در نرم‌افزار کتاب‌خوان نور اقدام نمائید به آدرس اینترنتی: www.hamrahnoor.ir

پایگاه نجوم نور

این پایگاه اواخر سال ۱۳۹۵ با نام تجاری آی‌نجوم فعالیت خود را آغاز نمود. هدف از تأسیس این سامانه، دیجیتالی کردن و دسترس‌پذیر کردن متن نسخه‌های خطی و منابع چاپی به منظور ایجاد قابلیت جستجو و بازیابی و تدوین جمعی آنهاست. آی نجوم، نسخ خطی، سنگی و کتاب‌های چاپی را در موضوعاتی همچون: هیئت، تقویم، قبله‌یابی، زیج، ابزار نجومی، احکام نجوم، سرگذشت‌نامه دانشمندان، نجوم در قرآن و… به همراه قابلیت‌های منحصر به فرد پژوهشی در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد به آدرس اینترنتی : www.inojoom.ir

پایگاه ابرنور

سامانه ابر نور (پیشخوان بر خط نرم افزارهای نور)، با توجه به بهبود ارتباطات اینترنتی، وظیفه فراهم سازی امکان دسترسی به نرم افزارهای نور از طریق اینترنت و همچنین اجرا در بسترهای ویندوزی و غیر ویندوزی را دارد. در این سامانه نیاز به نصب نرم‌افزار و ذخیره داده روی رایانه‌های شخصی نیست. این نگرش، به عنوان یک راه‌حل، کمک می کند تا بر مشکل تنوع سکو و ضعف منابع تلفن های هوشمند و تبلت ها ، فایق آییم . از جمله ویژگی های سامانه ابر نور، دسترسی سریع در هر زمان و مکان، اجرا نرم افزارها از طریق مرورگر(Browser )، عدم نیاز به نصب ابزار (Receiver )، روزآمدسازی خودکار نرم‌افزارهای نور و دسترسی سریع به محصولات جدید مرکز می باشد به آدرس اینترنتی : www.abrenoor.ir

پایگاه نورنگ

«نورنگ» پایگاهی برای تولید و عرضۀ زمینه‌های تصویری اسلامی و ایرانی در فضای مجازی است. نورنگ از سال ۱۳۹۰فعالیت خود را آغاز کرده و با استفاده از المانهای تصویری و سایر نقوش و خطوط اسلامی و ایرانی به تولید پس‌زمینۀ ویندوز، قالب‌های وبلاگ، قالب پاورپوینت، بسته‌های متغیر پس زمینه ویندوز و کارت پستال الکترونیک می‌پردازد به آدرس اینترنتی : www.noorang.ir

پایگاه لغت قاموس نور

هدف پایگاه لغت در فاز اول، ارائه موتور جستجویی هوشمند در جهت ارانه بهترین و نزدیک ترین پاسخ نسبت به درخواست کاربر می باشد. این خدمت نتیجه تلاش چندین ساله گروهی از پژوهشگران علوم اسلامی و همراهی جمعی از کارشناسان فنی در حوزه نرم افزار می باشد. در این فاز از پایگاه علاوه بر ارائه «مداخل» و «توصیفات» متناسب با در خواست کاربر اطلاعات جانبی دیگری نیز در اختیار کاربر قرار می گیرد که عبارتند از: ● توصیف ریشه مداخل ● مترادفات مداخل ● متضادات مداخل ● مداخل اضداد ● مداخل مرتبط با مدخل مورد نظر ● آیات مرتبط با مداخل ● روایات مرتبط با مداخل به آدرس اینترنتی: www.qamus.inoor.ir

پایگاه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور

این پایگاه در سال ۱۳۷۹ و به منظور معرفی فعالیت ها، محصولات و نرم افزارهای مرکز راه اندازی گردید. این پایگاه در موضوعاتی مانند: معرفی مرکز و زیر مجموعه های آن، معرفی نرم افزارهای مرکز، ارائه اخبار و اطلاعات جدید مرکز، دریافت کد فعال سازی نرم افزارهای مرکز، ارائه پرسش و پاسخ مربوط به محصولات مرکز و… فعالیت می کند به آدرس اینترنتی : www.noorsoft.org

أبوطالب علیه‌السلام ثالث من أسلم، نوشته سید نبیل حسنی، کتابی است کلامی، که درصدد بیان رتبه اسلام ابوطالب(ع) است. نویسنده در این کتاب ثابت می‌کند ابوطالب(ع) پس از حضرت خدیجه(س) و حضرت علی(ع)، سومین شخصی است که اسلام آورده است. این کتاب به زبان عربی توسط عتبه الحسینیه المقدسه چاپ شده است.

نویسنده محترم جناب آقای حسنی، نبیل در فصل اول، گریزی به حدیث ضحضاح (حدیثی مجعول که پیامبرفرمودند ابوطالب در آتش است) زده است و می‌گوید: برخى از اهل غرض و عناد با توجه به یک روایت ضعیف و مجعول؛ معروف به حدیث‏ «ضحضاح‏» گفته‏‌اند که: ابوطالب(ع) پدر امیرالمؤمنین(ع) و عموى بزرگوار پیامبر اکرم(ص) ایمان نیاورده و بدون ایمان از دنیا رفته است. اگر این افراد اهل غرض و عناد نبودند، به‌طورقطع از میان آن‌همه روایات به یک روایت جعلى استناد نمی‌‏کردند و شیخ بزرگ قریش که حامى پیامبر اکرم(ص) بود را به بى ‏ایمانى متهم نمى ‏ساختند. ایشان می‌گوید: ابوطالب کسی بود که در زمان حیاتش، پیامبر را، همچون صدفی که در دل خویش درّی نهفته دارد، نگه داشته بود و بعد از وفاتش، چون سبب وجود فرزندی بنام علی(ع) بود بر معاندین سخت و سنگین می‌نمود. لذا جهت تخریب او و فرزندش کمر همت را بسته و حدیث ضحضاح را در کفر او جعل نمودند.

محققان علم حدیث، راویان این حدیث را مورد بررسى و تحقیق قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که راویان حدیث مزبور مورد اعتماد نیستند، برخى از این روات ازنظر علماى اهل سنت، کذّاب و بعضى دیگر مجهول و بعضى از آن‌ها با على(ع) و اولاد او خصومت داشتند. ضمن اینکه جاعل و ناقل حدیث هم یک نفر فاسق و فاجر و دشمن سرسخت اهل‌بیت(ع) به‌نام «مغیره بن شعبه» است.

در اثبات ایمان ابوطالب و خدمات ایشان همین بس که در حدود چهل کتاب دراین‌باره تألیف شده است ازجمله: أبوطالب(ع) مؤمن قریش، تألیف عبد‌الله خنیزى؛ أسنى‌المطالب فی نجاه أبی‌طالب(ع)، نوشته احمد زینى دحلان؛ شیخ الأبطح أبوطالب(ع)، اثر سید محمدعلی آل شرف‌الدین؛ الشهاب الثاقب لرجم مکفر أبی‌طالب، شیخ نجم‌الدین جعفر طهرانی؛ ایمان أبی‌طالب(ع)، نوشته ابوعلى کوفى؛ ایمان أبی‌طالب(ع)، تألیف شیخ مفید؛ ایمان أبی‌طالب(ع)، اثر سید بن طاووس؛ و… همچنین بسیاری از علما در خلال کتب خویش بخشی را به بحث ایمان ابوطالب(ع) اختصاص داده‌اند. التزام به توصیه پیامبر(ص) در مخفی کردن دین؛ حمایت بهتر از پیامبر درگرو مخفی کردن ایمان؛ مخفی کردن ایمان (با توجه به جایگاه ابوطالب) باعث کیفیت بهتر در تبلیغ اسلام توسط پیامبر می‌شود؛ و… ازجمله دلائلی است که ایمان حضرت ابوطالب(ع) مخفی ماند.

مؤلف در ادامه به دخالت حاکمان اموی و عباسی در تغییر و تحریف تاریخ اشاره می‌کند و آن‌را به جهت انحراف اذهان مردم از اقدامات خلافشان می‌داند. حاکمان، وقتی کارنامه آلوده خود را قابل انطباق با سیره مقدس نبوی ندیدند، کوشیدند تا گزارش های سیره را دست‌کاری و تغییراتی در تاریخ اسلام به‌وجود بیاورند. در این میان، ماجرای اعتبار ابوطالب، اهمیت ویژه‌ای دارد. زیرا تحریف شخصیت این مرد بزرگ ، می‌توانست در فضای قبیله محور آن روز، تمام بنی‌هاشم را زیر سؤال ببرد، به‌ ویژه چهره نورانی امیر‌المؤمنین(ع) را که کینه‌های زیادی از او در دل داشتند را کم‌فروغ نشان دهند. لذا اقدام‌های مختلفی انجام دادند تا به تخریب این شخصیت بزرگ اسلام بیانجامد. نویسنده پس‌ازاینکه ادلّه ایمان ابوطالب(ع) را بیان داشت، به نقل روایاتی از اهل‌بیت(ع) بر ایمان و مقام والای ابوطالب(ع) می‌پردازد؛ ابوبصیر از امام باقر(ع) نقل می‌کند: از آن حضرت سؤال کردم که برخی از مردم می‌گویند ابوطالب ایمان نداشت و جایگاهش در آتش است، نظر شما دراین‌باره چیست؟ حضرت فرمود: به خدا دروغ می‌گویند، همانا اگر ایمان ابوطالب(ع) را در یک کفه ترازو و در کفه دیگر ایمان خلایق قرار دهند، ایمان ابوطالب(ع) برتری دارد بر ایمان خلق. علاوه بر این روایت، روایات زیادی دیگر از ائمه بر ایمان ابوطالب نقل شده است که خبر از ایمان به خدا و پیامبر(ص) و جایگاه رفیع او در روز جزا می‌دهد. نویسنده در پایان ضمن تأکید دوباره بر ایمان ابوطالب و تشیع او، به ترجمه مختصری از فرزندان او پرداخته است.

ابوطالب علیه السلام ثالث من اسلم نویسنده: حسنی، نبیل، ناشر: قسم الشؤون الفکریه و الثقافیه العتبه الحسینیه المقدسه، کربلای معلی – عراق ۱۴۳۴ق

همچنین برای مطالعه بیشتر در مورد این شخصیت بزرگ تاریخ اسلام می توانید کتاب های زیر را در نورلایب مشاهده کنید :

ابوطالب مومن قریش، نویسنده: خنیزی، عبد الله بن علی مترجم:محفوظی موسوی، حسین، نشر حبیب قم – ۱۳۸۸ش

ایمان ابی طالب، نویسنده: موسوی، فخار بن معد محقق: بحر العلوم، محمد ناشر:سید الشهداء- قم ۱۳۶۹ش

فی الیوم الثانی و العشرین(۲۲) منه(رجب) سنه ستین (۶۰) من الهجره کان هلاک معاویه بن أبی سفیان و سنه یومئذ ثمان و سبعون سنه و هو یوم مسره للمؤمنین و حزن لأهل الکفر و الطغیان.(مسار الشیعه فی مختصر تواریخ الشریعه (مصنفات الشیخ المفید)، ص۵۹، نویسنده: مفید، محمد بن محمد محقق: نجف، مهدی ناشر: الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید)

ذکر وفاه معاویه بن أبی سفیان: هلک معاویه بن ابى سفیان بدمشق، فاختلف فی وقت وفاته بعد اجماع جمیعهم على ان هلاکه کان فی سنه ستین من الهجره، وفی رجب منها، فقال هشام بن محمد: مات معاویه لهلال رجب من سنه ستین. وقال الواقدى: مات معاویه للنصف من رجب. وقال على بن محمد: مات معاویه بدمشق سنه ستین یوم الخمیس لثمان بقین من رجب، حدثنى بذلک الحارث عنه.(تاریخ الطبری،ج۵، ص۳۲۳ نویسنده: طبری، محمد بن جریر محقق:ابراهیم، محمد ابوالفضل)

القول العلی فی إثبات سب معاویه لسیدنا علی علیه السلام، نویسنده: عادل کاظم عبدالله، بیروت دار وادی السلام

سنۀ ۶۰، معاویه بن ابى سفیان وفات کرد و او را در شهر دمشق در باب صغیر دفن کردند. سنین عمرش به هشتاد رسیده بود و قریب به چهل سال مدت امارت او بوده که نوزده سال و هشت ماه بالاستقلال خلافت کرده. پدرش ابوسفیان صخر بن حرب بن امیه است که حال او در نفاق و معادات با رسول خدا اظهرُ من الشمس است، تا بود در عداوت خدا و رسول و در اجلابِ حُروب و سوق جنود بر آن حضرت کوشش داشت و هیچ فتنه‌اى در قریش بر پا نشد مگر آنکه وى را در او قدمى راسخ و سعى بالغ بود، تا اینکه در عام الفتح قهراً اسلام آورد و با نفاق بزیست تا سنۀ ۳۰، با چشم کور و قلب اعمى از دنیا گذشت. و بالجمله، کفر و نفاق وى واضح‌تر از آن است که انکار تواند شد و نصّ کتاب کریم در آیه رؤیا، شاهد لعن او است؛ چه او فى الحقیقه اصل شجرۀ ملعونه است و مادر معاویه، هند بنت عُتْبَه، و از زوانىِ معروفه بوده است و در زمان عمر با ابوقحافه در یک روز وفات کردند و از آن روز که جگر عموى پیغمبر حمزه را مکید، «آکِلَه الأکباد» لقب گرفت و این طعن تا دامنه قیامت دامن‌گیر فرزندانش شد و عار و آلایشى شد که به هیچ آبى شسته نگردید؛ چنانچه عقیله خدر رسالت و هدایت، و رضیعۀ ثدى نبوّت و ولایت، عُلیا مکرّمه، زینب بنت على علیه السلام در آن خطبۀ شریفه که در شام در محضر یزید خواند به این مطلب اشاره فرمود در این فقره: «وَکیف یُرتَجى مُراقَبه مِن لفظ فوه أکباد الأزکیاء وَنَبَتَ لَحْمُهُ مِن دِماءِ الشُّهداء» وَلَقَد أجادَ الحکیمُ السنائی:

داستان پـسر هند مگـر نشـنیدى ————– که ازاو و سه کس او به پیمـبر چه رسـید
پـدر او دُر دنـدان پـیـمـبـر بـشـکـست —————– مـادر او جـگـر عـمّ پـیـمـبـر بـمـکـیـد
او به ناحق حـقِّ داماد پـیـمـبر بستاد —————– پـسر او سـر فـرزنـد پـیـمـبـر بـبـریـد
بـر چـنیـن قوم تو لعـنت نکنی شرمت باد —————– لَعَـنَ اللهُ یَـزیـداً و عـلى آلِ یَـزیـد

و آثار و اخبار وارده بر ذمّ معاویه بسیار است، و او است صاحب سلسله و به روایات مستفیضه وارد شده که رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «إذا رأیتُم مُعاویَهَ عَلى مِنبَری فاَقتُلوهُ». و هم در حقّ او فرموده: «اللَعینُ بنُ اللعین، الطَلیقُ بنُ الطَلیق». و از بعض فضلا حکایت شده که دویست خبر از طریق معتمدۀ اهل سنت در مذمّت او نقل کرده و ابن خلّکان در ترجمه نسائى آورده که: از او پرسیدند که در فضایل معاویه چه روایت دارى‌؟ گفت: لا أعرِفُ لَه فَضیلهً إلّا «لا أشبَعَ اللهُ بَطنَک». و در فرمان معتضدِ عباسى فهرستى از مطاعن و مثالب او ذکر شده، این مقام گنجایشِ این مطالب ندارد، طالبین رجوع کنند…(وقایع الأیام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الأیام)، ص۴۵۶نویسنده:قمی، عباس مصحح:صادقی، محسن مصحح:مردی، عباسعلی، نورمطاف)

معاویه از دیدگاه امام على علیه السلام (شخصیت و عملکرد)، نویسنده: موسی امینی،علی سجادی‌ بهسودی؛ مجمع جهانی شیعه شناسی؛ ناشر: آشیانه مهر

علی و معاویه فی الروایه العربیه المبکره، دراسه فی نشأه و نمو الکتابه التاریخیه الإسلامیه حتی نهایه القرن التاسع المیلادی نویسنده: پیترسن، اروین لادویگ، مترجم : ناجی، عبدالجبار، نشر مورخ ۲۰۰۸م , ۱۴۲۹ق

أخبار الوافدات من النساء علی معاویه بن أبی سفیان ، نویسنده: ضبی، عباس بن بکار محقق:شهابی، سکینه ناشر:موسسه الرساله محل نشر:بیروت – لبنان سال نشر: ۱۴۰۳ق

البطین معاویه و لیس علیا علیه السلام، نویسنده: طایی، نجاح ناشر: دارالهدی لاحیاء التراث، بیروت ۱۴۳۲ق ۲۰۱۲م

رأی أبی عثمان عمرو بن بحرالجاحظ فی معاویه و الأمویین، نویسنده: جاحظ، عمرو بن بحر مصحح: حسینی، عزت عطار ناشر:مکتب نشر الثقافه الاسلامیه ۱۳۶۵ق

حلم معاویه، نویسنده: ابن ابی الدنیا، عبد الله بن محمد، محقق:صالح، ابراهیم ناشر:دار البشایر- دمشق ۱۴۱۴ق

أخبار الوافدین من الرجال من أهل البصره و الکوفه علی معاویه بن أبی سفیان، نویسنده: ضبی، عباس بن بکار محقق: شهابی، سکینه ناشر: موسسه الرساله بیروت – لبنان ۱۴۰۳ق

شهادت حضرت شیخ شهید ثانى شیخ زین الدین جبل عاملى علیه رحمه من اللّه التعالى واقع شد. مجملى از تفصیل این واقعه کارهه و غایلۀ نازله آنکه شیخ مرحوم درین سال به زیارت حرمین شریفین رفته بود. بعد از فراغت از زیارت، بعضى از جهله اهل سنت به رستم پاشا که در آن اوان وزیر اعظم خوندگار بود رسانیدند که حضرت شیخ دعوى اجتهاد مذهب امامیه نمود و بسیارى از علماى فرق شیعه نزد وى آمده از وى تحقیق مسایل مشکله مى‌نمایند و با او تصحیح کتب احادیث مى‌دهند. رستم پاشا کس به طلب او فرستاده وى را در حرم کعبه معظمه گرفته به اسلامبول بردند بى‌آنکه گرفتارى وى مسموع سلطان سلیمان شود او را روز پنجشنبه بیستم شهر رجب المرجب سنۀ ۹۶۵ق شهید ساختند.

تاریخ شهاده الشّهید الثانی،على ما قاله الشّیخ بهاءالدین: تاریخ وفاه ذلک الأوّاه الجنّه مستقرّه واللّه

کانت شهاده الشهید الثانی سنه ۹۶۶، و ابنه الشیخ المحقّق أبو منصور الحسن بن زین الدین العاملی المشهور بصاحب المعالم المتوفّى سنه إحدى عشره بعد الألف و ابنه العلاّمه المحقّق محمد بن الحسن بن زین الدین العاملی.

شیخ زین‌الدین بن على بن احمد عاملى جبعى، فقیه و دانشمند بزرگ شیعه، معروف به شهید ثانى در سیزدهم شوال ۹۱۱ هجرى قمرى، در خانواده علم و فقاهت زاده شد. وى یکى از اعیان و مفاخر فقهاى نامدار شیعه و یکى از اکابر متبحرین در علوم اسلامى و یکى از استوانه‌هاى فقهى و اجتهادى در طول ادوار فقه اسلامى مى‌باشد که از نظر آثار و برکات وجودى کم‌نظیر است. او که در قرن دهم هجرى مى‌زیست با تلاش و کوشش خستگى ناپذیر، فقه آل محمد صلى‌الله‌علیهم اجمعین را به نقاط مختلف جهان بسط و انتشار داد.

از برکات وجودى این شخصیت بزرگوار آن است که از وى فرزندى برومند همچون علامۀ بزرگوار و دانشمند پارسا و ژرف نگر، ابومنصور جمال‌الدین حسن (صاحب معالم) به ثمر رسید که آثار گرانبهایى همچون کتاب «معالم‌الدین فی الأصول» را براى جهان شیعه به یادگار نهاد. این کتاب ارزشمند چند قرن است به عنوان کتاب درسى طلاب علوم دینى در حوزۀ علمى شیعه مورد استفاده قرار مى‌گیرد و مانند کتاب پدر، یعنى «الروضه البهیه» همچنان جاویدان و پایدار است.

شهید ثانى پس از اقامت در بعلبک، در سایۀ شهرت علمى، مرجعیت یافت و دانشمندان فرزانه و فضلاى آن دیار، از دوردست‌ترین بلاد براى استفاضۀ علمى به محضر او روى مى‌آوردند و از برکات علمى و اخلاقى او بهره مى‌گرفتند. وى در این شهر، تدریس جامعى را آغاز کرد، به این معنى که چون نسبت به مذاهب پنج‌گانۀ جعفرى، حنفى، شافعى، مالکى و حنبلى از لحاظ آگاهى علمى کاملا محیط و مسلط بود، بر اساس تمام این مذاهب پنج‌گانه تدریس مى‌نمود و در حقیقت فقه مقارن و عقائد تطبیقى را تدریس مى‌کرد. تودۀ مردم نیز بر حسب مذهب خود، پاسخ استفتاآت خویش را از محضر او دریافت می‌کردند. با داشتن چنین مقام و شخصیت برجستۀ علمى و فقهى، در تأمین پاره‌اى از ضروریات معاش شخصا تلاش مى‌کرد، از جمله نوشته‌اند: وقتى هوا تاریک مى‌شد و شب فرا مى‌رسید، با الاغى که مرکب سوارى او بود به خارج شهر مى‌رفت و هیزم مورد نیاز خانواده‌اش را فراهم مى‌کرد.

شیخ حسین بن عبدالصمد حارثى، پدر شیخ بهایى مى‌گوید: «روزى بر شهید ثانى وارد شدم و او را متفکر یافتم. او در خویشتن فرو رفته بود. علت این حالت را از او جویا شدم، به من گفت: «برادرم ! چنین مى‌پندارم که من دومین شهید باشم، زیرا در عالم رؤیا سید مرتضى علم الهدى را دیدم که مجلس ضیافتى تشکیل داده و علماء و دانشمندان امامیه و شیعه در آن شرکت داشتند. وقتى من وارد مجلس شدم، سید مرتضى از جا برخاست و به من تهنیت گفت و دستور داد که در کنار استاد شهید اول بنشینم.» همچنین از شیخ على، نوۀ شهید ثانى نقل شده که گفته: از یکى از معتمدین شنیدم که جدّم شهید ثانى در خواب دید گویا در محلى تعدادى صندلى هست که روى هر صندلى یکى از علماى بزرگ ما نشسته است، و در کنار صندلى شهید اوّل یک صندلى خالى است، پرسیده: این براى کیست‌؟ به او گفته‌اند: براى شماست. از آن موقع احساس شهادت نموده، بدان جهت به بحث و کاوش در مصنّفات شهید اوّل پرداخته است.

شایان ذکر است که شهید ثانی شرح مشهوری بر کتاب شریف و معروف شهید اوّل «اللّمعه الدّمشقیّه» نگاشته اند، که تحت عنوان «الروضه البهیّه فی شرح اللّمعه الدّمشقیّه» قرن هاست که در حوزه های علمیّه جهان تشیّع تدریس می شود. الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه اثر شیخ سعید شهید زین‌الدین بن على بن احمد بن تقى عاملى، معروف به شهید ثانى (م ۹۶۶ ق) می‌باشد و یکی از بهترین شروح اللمعه الدمشقیه تألیف شهید اول است و یک دورۀ نیمه استدلالى فقه امامیّه را در بردارد. و سایر آثار ایشان به شرح زیر است:

• روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان
• مسالک الأفهام فی شرح شرائع الإسلام
• التنبیهات العَلیّه علی وظائف الصلاه القلبیه
• ثلاث رسائل فی الحج و العمره
• الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه
• البدایه فی علم الدرایه
• تمهید القواعد الأصولیه لتفریع الأحکام الشرعیه
• حقائق الإیمان مع رسالتی الإقتصاد و العداله
• منیه المرید فی آداب المفید و المستفید
• مسکن الفؤاد عند فقد الأحبه و الأولاد
• کشف الریبه فی أحکام الغیبه
• کشف الریبه فی أحکام الغیبه (بیروت)
• حاشیه المختصر النافع
• حاشیه شرائع الإسلام
• الحاشیه الأولی علی الألفیه
• رسائل الشهید الثانی (طبع قدیم)
• روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان
• الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (۲ جلدی)
• فواید القواعد
• الفواید الملیه لشرح الرساله النفلیه
• مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام
• المقاصد العلیه فی شرح الرساله الألفیه
• حاشیه الإرشاد
• الحاشیه الثانیه علی الألفیه
• التعلیقات علی شرح اللمعه الدمشقیه
• آرام بخش دل داغدیدگان
• حقائق الإیمان مع رسالتی الإقتصاد و العداله
• منیه المرید فی آداب المفید و المستفید (چاپ جامعه مدرسین)
• شرح الروضه البهیه
• ترجمه منیه المرید
• اسلام در کنار داغدیدگان (ترجمه، مسکن الفواد عند فقد الاحبه و الاولاد)
• ارمغان شهید
• تسلیه العباد در ترجمه مسکن الفؤاد شهید ثانی
• الحاشیه علی الروضه البهیه
• الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (کلانتر)
• تمهید القواعد (الشهید الثانی)
• مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه منسوب به امام جعفر صادق علیه‌السلام
• محاسبه النفس
• مسکن الفؤاد عند فقد الأحبه و الأولاد
• منیه المرید فی أدب المفید و المستفید
• رسائل الشهید الثانی
• مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام (رحلی)
• کامل ترین ترجمه نموداری شرح لمعه «شهید ثانی»
• تحریر الروضه فی شرح اللمعه (ویرایش جدید)
• مسکن الفواد فی فقد الاحبه و الاولاد باللغه الانجلیزیه
• التنبیهات العَلیّه علی وظائف الصلاه القلبیه
• ثلاث رسائل فی الحج و العمره
• الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه
• الـرعایه فی علم الدرایه
• البدایه فی علم الدرایه
• الرعایه لحال البدایه فیعلم الدرایه و البدایه فیعلم الدرایه
• الدرایه
• مسکن الفؤاد عند فقد الأحبه و الأولاد
• مجموعه الرسائل
• الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (۳ جلدی)
• کتاب فی الأحادیث،
• الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه
• غنیه القاصدین فی اصطلاحات المحدثین
• شرح اللمعه الدمشقیه
• الفوائد العملیه فی شرح النفلیه
• الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه
• المقاصد العلیه فی شرح الألفیه
• المصنفات الأربعه
• رساله فی الأدعیه و رساله فی آداب الجمعه
• الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه
• منظومه فی النحو و شرح آن
• محاسبه النفسآرام بخش دلها در مصیبت و بلاها

۱۹ رجب سال ۹۳۰ ق شاه اسماعیل صفوی در ۳۸ سالگی فوت کرد. شیخ عباس قمی در وقایع الایام می گوید:

در این روز، سنۀ ۹۳۰، به قول شیخ بهائى: وفات کرد سلطان اعظم، حامى حوزه ایمان، مروّج مذهب جعفرى، شاه اسماعیل موسوى صفوى. تاریخ وفاتش «طابَ مَضْجَعُه» است و ولادتش در ۲۵ این ماه، سنۀ ۸۹۲ بوده و ابتداء سلطنت او، سنۀ ۹۰۶ است، و تاریخ آن به عربى «مَذهَبُنا حَقّ» و به فارسى «شمشیر ائمّه» است.

وقایع الأیام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الأیام)، ص۴۶۵ ، نویسنده: قمی، عباس ، نشر نورمطاف

شاه اسماعیل در سال ۹۳۰ ه‍‌ ق وفات یافت و پسرش طهماسب خان حکمران شد.(تاریخ عثمانی، ج ۲، ص۳۷۳ )

وفات شاه اسماعیل در رجب، و جلوس ولدش شاه طهماسب(ترجمه تقویم التواریخ ، ص۱۶۴ نویسنده: حاجی خلیفه، مصطفی بن عبد الله مصحح: محدث، هاشم

در این سال شاه إسماعیل بن سلطان حیدر بن سلطان جنید در حدود سراب بیمار شد و در نوزدهم رجب این سال فوت شد مدّت عمر شریفش سى و هشت سال، مدّت سلطنت بیست و چهار سال، مملکتش آذربایجان عراق عرب عراق عجم خراسان فارس کرمان خوزستان دیار بکر…(وقایع السنین و الاعوام، ص۴۵۴ نویسنده: حسینی خاتون آبادی، عبدالحسین مصحح: بهبودی، محمدباقر، مقدمه‌نویس: شعرانی، ابوالحسن و مرعشی، شهاب‌الدین، ناشر: کتابفروشی اسلامیه، تهران ۱۳۵۲ش)

روز ۱۷ ماه رجب سال ۲۱۸ هجری قمری، شیخ عباس قمی در کتاب وقایع الأیام می نویسد:

روز هفدهم سنۀ ۲۱۸، عبدالله ابن هارون ملقّب به مأمون وفات کرد و در طوس به خاک رفت و برادرش معتصم به جاى او نشست و سبب فوت او آن شد که در سال آخر عمر خود به جنگ اهل روم رفت و فتوحات بسیار نمود و در عین بدیدون که به رومى رقّه مى‌گفتند و موضعى بود در نهایتِ خوبى و لطافت و زمینش در کمال خرّمى و خضرت و آب بسیار سرد و صاف داشت قصد اقامه نمود و از براى او کنیسه‌اى بر روى آن نهر بنا کردند. روزى مأمون نگاه در آب مى‌کرد، یک ماهى دید قریب به یک ذراع مانند سبیکۀ نقره، ملازمان را امر کرد که آن ماهى را بگیرند، مردى در میان آب جست و آن ماهى را بگرفت. چون بیرون آورد، ماهى قوّت کرده خود را در آب افکند و مقدارى آب بر سینه و نحر و ترقوۀ مأمون پاشید. مأمون را در همان وقت لرزه و رعشه فرا گرفت، آن مرد فرّاش ثانیاً در آب رفته آن ماهى را بگرفت و در نزد مأمون نهاد. مأمون امر کرد که او را طبخ کنند؛ لیکن لرزه او را سخت بگرفت چنانچه هر چه لحاف و جامه بر روى او افکندند او فریاد مى‌کشید که البَرْد البَرْد، در اطراف او آتش‌ها افروختند و جامه‌هاى زمستانى هر چه براى او آوردند باز مثل برگ مى‌لرزید و از سرما فریاد مى‌کشید تا گاهى که حالت مرگ بر او ظاهر شد.

معتصم برادر مأمون، بختیشوع و ابن ماسویه طبیب را حاضر کرد تا معالجۀ مأمون کنند، چون نبض او را گرفتند، گفتند: ما براى مرض او شفایى ندانیم و از بشره و تن مأمون عرقى ظاهر مى‌شد که مانند روغن زیت و لِعاب افعى مى‌نمود، پس مأمون به هوش آمد و گفت: مرا به یک جایى برید که یک دفعه نگاهى به حَشَم و خَدَم و رعیّت و لشکر خویش نمایم؛ پس او را به موضع بلندى بردند و نگاهى بر جنود خویش و خیام ایشان نمود و کثرت ایشان را ملاحظه کرد، آنگاه گفت: «یا من لا یزول ملکه، ارحم من قد زال ملکه»، چنانچه پدرش رشید در وقت مرگ خویش گفت: «ما أَغْنىٰ عَنِّى مالِیَهْ * هَلَک َ عَنِّى سُلْطانِیَهْ» چون مأمون را به خوابگاه خویش برگردانیدند، وفات کرد و رهین اعمال خود گردید. وقایع الأیام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الأیام) شیخ عباس قمی، ص۴۶۱

طبری، محمد بن جریر عصر روز پنجشنبه ۱۲ شب باقی مانده از ماه رجب را در کتاب تاریخ طبری می نویسد:

قال ابو جعفر: و اما وقت وفاته، فانه اختلف فیه، فقال بعضهم: توفى یوم الخمیس لاثنتى عشره لیله بقیت من رجب بعد العصر سنه ثمان عشره و مائتین. و قال آخرون: بل توفى فی هذا الیوم مع الظهر، و لما توفى حمله ابنه العباس و اخوه ابوإسحاق محمد بن الرشید الى طرسوس، فدفناه فی دار کانت لخاقان خادم الرشید، و صلى علیه اخوه ابوإسحاق المعتصم، ثم وکلوا به حرسا من أبناء اهل طرسوس و غیرهم مائه رجل، و اجرى على کل رجل منهم تسعون درهما.(تاریخ الطبری(تاریخ الامم و الملوک)ج ۸، ص ۶۵۰)

ابن‌ تغری‌ بردی‌، یوسف‌ بن‌ تغری‌ بردی در کتاب النجوم الزاهره نیز بیان می کند: وکانت وفاه المأمون فى یوم الخمیس لاثنتى عشره لیله بقیت من شهر رجب وحمل الى طرسوس فدفن بها.(النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۲، ص۲۲۷)

ابوالفداء، اسماعیل بن علی در کتاب تاریخ أبی الفداء المسمی المختصر فی أخبار البشر اینگونه می گوید:

توفی المأمون فی هذه السنه لاثنتی عشره لیله بقیت من رجب، وحمله ابنه العباس وأخوه المعتصم إلى طرسوس، فدفناه بدار جلعان خادم الرشید، وصلى علیه المعتصم، وکانت خلافه المأمون عشرین سنه وخمسه أشهر وثلاثه وعشرین یوما سوى أیام دعی له بالخلافه، وأخوه الأمین محصور ببغداد،وکان مولده للنصف من ربیع الأول سنه سبعین و مائه(تاریخ أبی الفداء، ج۱، ص۳۴۱)

المناقب یا مناقب آل أبی‌طالب، اثر ابوجعفر رشیدالدین محمد بن علی بن شهرآشوب سروی مازندرانی، کتابی است که با استناد به منابع مهم علمای اهل سنت و شیعه به زبان عربی تدوین شده است. در این مجموعه، احادیثی که درباره فضایل و مناقب حضرت علی(ع) و فرزندان وی نقل شده، گرد آمده است.

حافظ ابوجعفر (ابوعبدالله) محمد بن على بن شهرآشوب بن ابى نصر کیاکى بن ابى الجیش سَرَوى مازندرانى ملقّب به رشیدالدین و عزالدین (۱۱۹۲-۱۰۹۶م) فقیه، محدث، مفسّر، ادیب، شاعر، مطّلع نسبت به رجال و راویان حدیث بود. مذهب وی شیعه دوازده امامی که حتی نزد مخالفان و بیگانگان نیز مورد احترام و تعظیم بوده است. در هشت سالگى قرآن را کامل حفظ کرد و از دانشى گسترده برخوردار بود و عبادت بسیار مى‌کرد و از خصوصیات وی این بود که همیشه با وضو بود.

کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در چهار بخش، تنظیم شده است. نویسنده به شیوه برخی کتب سیره و تاریخ، سلسله سندها را قبل از هر گزارش نیاورده و به متون اخبار کفایت کرده است و علت آن را اجماع همه عالمان بر صحت این کتاب‌ها، شهرت آن اخبار و پرهیز از اطناب و زیادویی دانسته است؛ ولی با بیان طرق نقلش متذکر می‌شود که بدین گونه، اخبار و روایات کتاب مناقب از دایره خبر مرسل خارج و به احادیث مسند ملحق شده‌اند. وی خاطرنشان می‌کند نوشته‌هایی که به دست من رسیده، یا مستقیما از طریق خود نویسنده‌ها به من رسیده است یا با چند واسطه در نهایت به نویسندگان اصلی می‌رسد. همچنین سعی نموده اخباری را نقل کند که از نظر سند، یا به حد تواتر برسد یا لااقل به حد شهرت رسیده باشد.

نویسنده در مقدمه، به طرق و منابع و مآخذ کتاب اشاره و صحت اسنادش را به بزرگ‌ترین کتاب‌ها و طرق عامه و خاصه منسوب می‌کند. سپس توضیح می‌دهد که چگونه در فضایی از نامهربانی و جفای مخالفان و کینه‌توزان و ترس و عزلت‌گزینی دوستان و همراهان، شگفت‌زده از آن همه ستم‌ها و انکارها پیرامون فضیلت‌های اهل‌بیت(ع)، توانسته به‌دور از تعصب‌های جاهلانه و پیروی از انصاف، با دلایل روشن، سنت صحیح را آشکار کرده و بدعت‌ها و خطاها را برملا ساخته و حق را یاری کند.

تاریخ مناقب‌نویسی نزد شیعه امامیه، بدون نام ابن شهرآشوب شناخته شده نیست. نه کتابی پیش از آن به این گستردگی به کار پرداخته و از این آوازه برخوردار شده و نه کتابی پس از آن توانسته است از آن بی‌نیاز باشد و از آن نقل یا اقتباس نکند. وی این اثر مهم و مفصل را با بهره‌گیری از صدها کتاب تألیف نموده است و با نقل مصادر مختلف و ذکر اسامی آن‌ها، کار با ارزشی انجام داده است.

تاریخ اتمام کتابت مناقب ابن شهر آشوب در روز شنبه ۱۶ رجب سال ۵۸۹ ق چنانچه در آخر جلد أوّل نوشته: اتّفق الفراغ من نسخه یوم السّبت سادس عشر شهر رجب سنه تسع و ثمانین و خمسمائه (وقایع السنین و الاعوام، ج ۱، ص ۳۲۲  )

آثار چاپ شده موجود در نورلایب به این شرح است :

• المناقب (۴جلدی) – نویسنده
  
• متشابه القرآن و المختلف فیه (۵جلدی) – نویسنده
  
• متشابه القرآن و مختلفه (۲جلدی) – نویسنده
  
• معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعه و أسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا (۱) – نویسنده
  
• مناقب آل أبی طالب (علیهم السلام) (۴جلدی) – نویسنده
  
• مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (۱۲جلدی) – نویسنده

اعمال امّ ‌ داود (دعاى استفتاح) علّامه مجلسى رحمه الله فرمود: عمده اعمال نیمه رجب، دعاى امّ‌ داود است که ابن بابویه و شیخ طوسى و سید بن طاوس رحمه الله به سندهاى معتبر آن را روایت کرده‌اند. امام صادق علیه السلام بعد از تعلیم آن به امّ‌ داود، فرماید: «آنچه را گفتم، حفظ کن و مواظب باش [به غیر اهلش تعلیم نده] که مبادا در امر باطلى به کار برده شود، چون در این دعا، اسم اعظم خدا است که اگر خدا به آن اسم خوانده شود، دعایش به اجابت رسد و اگر از او به وسیله این اسم چیزى درخواست شود، عطا شود [هر چند رسیدن به آن سخت باشد] و اگر جنّ‌ و انس دشمنان تو باشند، خداوند شرّ آنها را از تو دور کند و آنها در برابر [تو] تسلیم شوند». (اقبال بالاعمال الحسنه، ج ۳، ص ۲۴۹)

امّ‌ داود کیست‌؟

امّ‌ داود، فاطمه (حبیبه)، دختر عبدالله بن ابراهیم بن الحسین، دایه و مادر رضاعى امام صادق علیه السلام است که آن حضرت را با شیر داود شیر داده بود و به «ام خالد بربریه» شهرت داشت و جدّه صالحه سید بن طاووس است. داود، فرزند حسن و نوه امام حسن مجتبى علیه السلام و برادر رضاعى امام صادق علیه السلام است.(مکاتیب الائمه، ج ۴، ص ۲۶۹)

تعلیم دعا به امّ‌ داود توسط امام صادق علیه السلام

منصور دوانیقى جمعى از آل ابیطالب از جمله داود و عبدالله بن الحسن را زندانى کرد. منصور دو فرزند عبدالله (محمّد و ابراهیم) که در مدینه خروج کرده بودند به شهادت رسانید و داود را زندانى کرد. امّ‌ داود گوید: من از داود خبرى نداشتم و او در عراق زندانى بود. پیوسته به درگاه الهى تضرّع کردم و از برادران ایمانى خواستم که براى برآورده شدن حاجتم، دعا کنند ولى با وجود اصرار در دعا، از اجابت آن خبرى نبود. گاه خبر به من رسید که داود را کشته‌اند و گاه گفتند که او را با پسر عموهایش، در زیر عمارت، زنده گذاشته‌اند. روز به روز، مصیبت من زیادتر و اندوهم بیشتر شد تا جائى که از غم او گداختم و پیر شدم و از ملاقاتش ناامید گردیدم.

روزى براى عیادت امام صادق علیه السلام که مریض بود، به محضرشان شرفیاب شدم. از احوالش پرسیدم و براى او دعا کردم. آن حضرت به من فرمود: «اى امّ‌ داود! داود چه کند؟» چون نام داود را شنیدم، گریستم و عرض کردم: اى آقاى من! مدّت مدیدى است که از او خبرى ندارم و او در عراق زندانى است و من از ملاقات او قطع امید کرده‌ام و از شما التماس دعا دارم. او برادر رضاعى شماست. حضرت فرمودند: «چرا از دعاى استفتاح غافلى‌؟ دعاى استفتاح دعایى است که با آن درهاى آسمان باز شود و دعاى خواننده آن در همان ساعت به اجابت رسد و براى کسى که آن را بخواند، پاداشى جز بهشت نیست».

امّ‌ داود عرض کرد: اى فرزند راستگویان، چگونه باید این دعا را خواند؟ … امّ‌ داود گوید: بعد از آنکه این دعا را همانطور که امام فرموده بود، خواندم، شب در عالم رویا پیامبر صلى الله علیه و آله و ملائکه وانبیا علیهم السلام را دیدم، در حالى که آن حضرت فرماید: اى امّ‌ داود! بر تو و دوستانت بشارت باد، حاجتت برآورده شود و خداوند فرزندت را حفظ کند و او را به تو باز خواهد گرداند.

امّ‌ داود میگوید: از خواب بیدار شدم. مقدار زمانى که یک مَرکب سریع السیر فاصله بین عراق تا مدینه را طى کند، طول کشید که ناگهان دیدم داود وارد شد. ازحالش پرسیدم. او جواب داد: من در زندان بسیار تنگى محبوس بودم و غل و زنجیر بر بدنم سنگینى کرد. این حال تا نیمه رجب ادامه داشت. شب خوابیدم و گویا زمین برایم تنگ شده بود، اما شما را دیدم که بر سجاده نماز نشسته اى و مردانى که سرهایشان در آسمان و پاهایشان در زمین است، اطراف تو به تسبیح خداوند مشغول هستند. یکى از آنان خوشرو و خوشبو و داراى لباس پاک و نظیفى بود که من گمان کردم، جدّم رسول الله صلى الله علیه و آله است. ایشان به من اشاره کرد و فرمود: «اى فرزند زن صالح! بشارت باد بر تو، خداوند دعاى مادرت را در حق تو مستجاب کرد». من از خواب بیدار شدم و دیدم که فرستاده منصور در زندان ایستاده است. او مرا از زندان آزاد کرد و نزد منصور برد. منصور دستور داد غل و زنجیر را از بدنم جدا کنند و به من نیکى کرد. همچنین دستور داد تا ده هزار درهم به من بدهند. سپس مرا بر مرکب راهوارى سوار کردند و من به سرعت خود را به مدینه رسانیدم.

امّ‌ داود گفت: من داود را خدمت امام صادق علیه السلام بردم. حضرت فرمود: «سبب خلاص تو آن بود که منصور، امیرالمؤمنین علیه السلام را در خواب دید که به او فرمود: فرزند مرا رها کن و اگر نکنى، تو را در این آتش مى‌اندازم؛ چون نظر کرد، دریاى آتشى در زیر پاى خود دید. پس از آنکه از خواب بیدار شد، از کرده خود پشیمان گردید و تو را رها کرد».(بحارالانوار (ط بیروت)، ج ۹۴، ص ۴۴ / اقبال بالاعمال الحسنه، ج ۳، ص ۲۴۱)

منابع اعمال ام داود در کتب ادعیه

حدیثی که در آن اعمال ام داوود بیان شده است، در منابع مختلف روایی شیعه آمده است. قدیمی‌ترین کتابی که از اعمال ام داوود سخن گفته است، کتاب فضائل الأشهر الثلاثه شیخ صدوق، ابن‌بابویه، محمد بن علی است. شیخ طوسی، محمد بن حسن، در کتاب مصباح المتهجد و سید ابن‌طاووس، علی بن موسی در کتاب اقبال الأعمال اعمال ام‌داوود را ذکر کرده‌اند. کفعمی، ابراهیم بن علی در کتاب البلد الأمین و علامه مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی در کتاب بحارالانوار و شیخ عباس قمی، در کتاب مفاتیح الجنان نیز اعمال ام‌داوود را به‌ نقل از کتاب‌های پیشین آورده اند.

خاطره اى از آیت الله نجم الدین طبسى

سفرى در بیروت بودیم و اعمال اعتکاف را در حوزه علمیه بیروت انجام دادیم، سه روز روزه گرفتیم و در نهایت اعمال امّ ‌ داود را انجام دادیم، درخواستى داشتیم، عده اى از سربازان حزب الله، شیعیان حضرت امیرالمومنین علیه السلام در زندانهاى صهیونیست‌هاى اسرائیلى بودند، همه با هم براى آزادى ایشان بعد از اعمال، دعا کردیم که هرچه زودتر آزاد شوند که به حمدالله به حول و قوه الهى آزاد شدند و دعایمان مستجاب شد. که اینها همه از برکات این اعمال ام داود است.

منبع کتاب اعتکاف، ص۴۱۸ نویسنده: جلالی‌طلب، محمدعلی ، ناشر: قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج) ۱۳۹۲ش