رساله حول مسأله رؤیه الهلال، اثر آیت الله سید محمدحسین حسینی طهرانی، است که آن را به زبان عربى، در نقد فتواى استاد خویش، حضرت آیت‌الله سید ابوالقاسم خویى، مبنى بر کفایت رؤیت هلال در یک ناحیه از عالم براى همه کشورهاى اسلامى و عدم لزوم اتحاد بلاد در افق، تألیف نموده و آن را خدمت استاد فرستاده است. کتاب، حاوى سه نامه از مؤلف و دو پاسخ از حضرت آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خویى، است. از آنجا که فتواى استاد با ادله‌اى که بر آن اقامه نموده، در نظر مؤلف ناتمام بوده است، لذا به تألیف این رساله همت گمارده است.
نگارنده، نخست، عین فتواى مشهور آیت‌الله سید ابوالقاسم خویى را همراه با ادله آن نقل کرده که خلاصه آن چنین است: «ظاهرا رؤیت هلال، در یکى از بلاد، براى همه بلاد دیگر کافى است مطلقا، چون اولا پیدایش ماه‌هاى قمرى بر اساس وضعیتى است که ماه، در حرکت طبیعیى خود نسبت به خورشید مى‌یابد و در نهایت، این حرکت، به حالت محاق درمى‌آید که در هیچ‌یک از بلاد، قابل رؤیت نیست و وقتى ازاین حالت بیرون آمد و امکان رؤیت آن پیدا شد، یک ماه قمرى پایان مى‌یابد و ماه قمرى دیگر آغاز مى‌شود و معلوم است که بیرون آمدن ماه از وضعیت مزبور، آغاز ماه قمرى جدید براى همه بلاد است، نه براى برخى؛ گر چه در بعضى از جاها دیده شود و در برخى، خیر که این، به خاطر وجود موانع است و ربطى به عدم خروج آن از محاق ندارد… ثانیا نصوصى دال بر فتواى مزبور وجود دارد، از جمله، امام صادق علیه السلام، در مورد شخصى که بیست و نه روز، روزه گرفته است، مى‌فرماید: اگر بینه عادلى وجود دارد مبنى بر اینکه در شهرى، مردم، بر اساس دیدن ماه، سى روز، روزه گرفته‌اند، وى یک روز را قضا مى‌کند. اطلاق این روایت، دال بر این است که وقتى در شهرى، ماه، سى روزه بود، در بقیه شهرها نیز همین گونه است؛ خواه افقشان یکى باشد خواه خیر…». آن‌گاه از دو جهت علمى و شرعى، به بررسى آن مى‌پردازد. از جهت علمى، با کمک گرفتن از اطلاعات نجومى و ریاضى و جغرافى خویش در مورد گردش ماه به دور زمین از مغرب به مشرق در یک دور کامل و معرفى افق حقیقى در هر ناحیه‌اى و یک‌سان نبودن حرکت زمین به دور خورشید و…، به این نتیجه مى‌رسد که اولا، خروج ماه از تحت الشعاع(حالت محاق)، هیچ دخلى به تحقق ماه قمرى ندارد؛ ثانیا، رؤیت، در تحقق ماه قمرى دخیل است؛ ثالثا، در هر بلدى که در آغاز شب، رؤیت هلال، محقق شود، آغاز ماه، تحقق مى‌یابد و در هر بلدى که رؤیت محقق نشود و با بلدى که هلال در آن رؤیت شده مشترک الافق نباشد، آغاز ماه، تحقق نمى‌یابد، بلکه ماه، از شب بعد شروع مى‌شود و…
از جهت شرعى، چنین مرقوم مى‌دارد که ما مى‌بایست در شناخت معناى موضوعات عرفیه‌اى که موضوع، براى احکام شرعى واقع مى‌شوند و نیز در شناخت سعه و ضیق و اطلاق و تقیید و سایر خصوصیات آنها، به عرف مراجعه کنیم، بنا بر این، وقتى شارع، مى‌فرماید: «شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن… فمن شهد منکم الشهر فلیصمه و…»، معلوم مى‌شود حکم وجوب روزه را بر چیزى که عرفا شهر(ماه) نامیده شود، مترتب نموده است و ما مى‌بینیم که عرف، وقتى هلال را بالاى افق یافت، گر چه ساعت‌ها پیش، از حالت محاق بیرون شده باشد، قائل به دخول ماه قمرى مى‌شود، بنا بر این، شب اول رمضان، اولین شبى است که قبل از آن، رمضان نبوده است؛ مثلاًاگر فرض کنیم که ماه، از حالت محاق بیرون شده و در اسپانیا که سه ساعت و بیست و شش دقیقه دیرتر ازتهران، غروب رخ مى‌دهد، دیده شده، به افق تهران، همین اندازه، از شب گذشته است و در بلاد شرقى، مثل چین و ژاپن، بیش از این، گذشته است، پس این شب، جزء ماه سابق به شمار مى‌آید…
مؤلف، به همین ترتیب، بحث را پیش مى‌برد و آن را به عنوان نامه اول، به نزد استاد مى‌فرستد و استاد، نقد وى را پاسخ مى‌گوید و او دوباره پاسخ استاد را نقد مى‌کند و به عنوان نامه دوم، خدمت او ارسال مى‌دارد و استاد، پاسخ دوم را به او مى‌دهد و او، پاسخ دوم استاد رانیز نقد مى‌نماید، پس کتاب، مشتمل بر سه نقد مؤلف و دو پاسخ استاد است.
- القسم الاول : کلام العلامه الخویی
- الدلیل الاول علی کفایه الرویه الاجمالیه
- الدلیل الثانی علی عدم اعتبار الاتحاد فی الافق
- الشواهد علی عدم لزوم الاشتراک فی الافاق
- الموسوعه الاولی حول رویه الهلال
- الموسوعه الاولی
- سبب کتابه الموسوعه
- البحث عن الجهه العلمیه فی المساله
- المقدمه الاولی والثانیه
- المقدمه الثالثه و الرابعه
- المقدمه الخامسه
- المقدمه السادسه والسابعه
- المقدمه الثامنه
- المقدمه التاسعه
- المقدمه العاشره والحادیه عشره والثانیه عشره
- الامور الدخیله فی امکان رویه الهلال
- المقدمه الثالثه عشره
- المقدمه الرابعه عشره
- المقدمه الخامسه عشره
- مبدییه خروج القمر عن تحت الشعاع ، تخالف اتفاق جمیع الاقوام والامم
- اختلاف الافاق هو السبب الاصلی لرویه الهلال فی بعض البلاد دون بعض
- طلوع القمر واقعه سماویه مرتبطه بالارض وبقاعها
- مناط اتحاد الافق واختلافه
- بیان ضابطه کلیه لتعیین الحد فی اشتراک الافق
- البحث عن الجهه الشرعیه فی المساله
- مجعولیه الرویه ، علی سبیل الموضوعیه لا الطریقیه
- التفصیل بین البلاد الواقعه فوق الارض والواقعه تحتها ، لا یدفع الاشکال
- سبب فتوی المشهور هو موضوعیه الرویه ومدخلیه البقاع فیها
- استدلال القایلین بعدم لزوم الاشتراک مبنی علی منع اختلاف المطالع
- کلمات العلامه ( قده ) حول المساله
- کلام صاحب الحدایق ( ره ) فی المقام
- کلام الشهید ( قده ) فی (الدروس)
- کلام النراقی ( ره ) فی (المستند) علی خلاف المشهور
- البحث حول کلام (المستند)
- البحث حول کلام صاحب الوافی ( قده ) فی المقام
- البحث حول کلام السید الحکیم ( قده ) فی مستمسکه
- الکلام حول التمسک بالاطلاقات ، لعدم لزوم الاشتراک
- القراین العقلیه المانعه عن انعقاد ظهور روایات الباب فی الاطلاق
- القراین النقلیه المانعه عن اطلاق الروایات
- الرویه جزء الموضوع ؛ و الجزء الاخر هو وجود الهلال
- وجه انصراف الروایات الی الافاق القریبه
- توسیع دایره الحکومه الی الافاق البعیده مساوق لانکار الرویه
- الکلام حول ما استشهد به علی عدم لزوم الاشتراک فی الافاق
- کیفیه تصویر الایام و اللیالی اما جزییات او کلیات
- ختام الموسوعه الاولی
- جواب العلامه الخویی عن الموسوعه الاولی
- القسم الثانی : جواب العلامه الخویی عن الموسوعه الاولی
- المدخل
- تبیین المراد من بدایه الشهر و بدایه الحساب
- الکلام حول القول بجزییه الرویه للموضوع ، و القول بانصراف الاطلاقات
- البحث حول الاشکال فی الاستشهادات
- الموسوعه الثانیه
- المدخل
- مطلع الموسوعه الثانیه
- مقدمات المبحث
- الامور المترتبه علی حرکه الارض حول نفسها
- اشکالات الوارده علی التفریق بین بدایه الشهر و بدایه النهار
- الاشکال علی التفصیل بین النصف الفوقانی و النصف التحتانی ،باق علی حاله
- الجواب عن الاشکالات الوارده علی مجعولیه الرویه جزءا للموضوع
- لو کانت الرویه طریقا محضا لوجب ان تخلفها سایر الطرق الیقینیه
- ان الاصحاب رفضوا الروایات الداله علی اماریه غیر الرویه
- الاشکال علی ادله طریقیه الرویه
- الکتاب و السنه یدلان علی مجعولیه الرویه بنحو الصفتیه
- قیام البینه مقام الرویه لا ینافی مو ضوعیه الرویه
- وجوب قضاء یوم الشک الذی افطر ، لا یدل علی طریقیه الرویه
- اجزاء صوم یوم الشک ، لا یدل علی کاشفیه الرویه
- معنی صفتیه الرویه
- ختام الموسوعه الثانیه
- القسم الثالث : جواب العلامه الخویی عن الموسوعه الثانیه
- المدخل
- الاستدلال علی طریقیه الرویه
- عدم التلازم بین خروج القمر عن تحت الشعاع وامکان رویته
- اشتراک الافاق ، معنی غیر محدد
- النقوض والمحاذیر ، مشترک اللزوم بین القولین
- الموسوعه الثالثه حول رویه الهلال
- الموسوعه الثالثه
- المدخل
- مطلع الموسوعه الثالثه
- المقدمه الاولی للمقال : خط الزمان الدولی
- سبب تعیین مبدا فرضی للزمان
- خط الزمان وخط نصف نهار کرینویج ، ینصفان کره الارض
- المقدمه الثانیه : اختلاف مبدء طلوع القمر فی اول کل شهر
- مبدء الشهر لجمیع النواحی ، یختلف بیوم واحد ؛ علی کلا القولین
- المصیر الی کفایه الرویه الاجمالیه لایوجب وحده التواریخ والشعایر
- الرد علی النقاط الست فی الجواب عن الموسوعه ؛ النقطه الاولی
- الفرق بین (العلم) و(التبین) عند الاخذ فی موضوع الحکم
- دعوی استعمال (الرویه)بعنوان الکاشفیه المحضه ، وهم
- القراین الداله علی موضوعیه الرویه
- کلام القاضی ابن البراج ( قده ) حول انحصار طریقیه الرویه
- دلاله الروایات المفسره للاهله ، علی انحصار مدخلیه الرویه
- الجواب عن الاستدلال لطریقیه الرویه بکفایه قیام غیرها مقامها
- الرد علی الاستدلال لطریقیه الرویه بلزوم القضاء یوم الشک
- الکلام حول النقطه الثانیه
- محط الطریقیه والموضوعیه کلتیهما هو کون القمر قابلا للرویه
- الکلام حول النقطه الثالثه
- الجواب عن النقطه الرابعه
- الرد علی النقطه الخامسه
- کفایه الرویه الاجمالیه توجب الحکم بدخول الشهر عند المحاق
- الجواب عن النقطه السادسه
- التنبیه علی امور ؛ الاول : استقلال کل من الادله العلمیه والشرعیه
- التنبیه الثانی : الجهات الاصلیه لتعقیب المباحث
- التنبیه الثالث : اخذ الاطلاقات ورفض روایات الرویه ، متنافیان
- التنبیه الرابع : موضوعیه الرویه لکل افق ، تناسب الشریعه السمحه السهله
- التنبیه الخامس : الکلام حول الاستدلال بصحیحه محمد بن عیسی
- التنبیه السادس ، والتنبیه السابع
- ختام الموسوعه الثالثه
آخرین دیدگاه‌ها