پایگاه کتابخانه دیجیتال نور تاکنون توانسته است حدود 5270 عنوان کتاب مشتمل بر حدود 10 هزار جلد را جهت استفاده علاقمندان بر روی این پایگاه منتشر نماید.

با پر رنگ تر شدن حضور اینترنت و نرم افزار های کامپیوتری در جامعه جهانی و دسترسی عمومی اقشار تحصیل کرده و اهل تحقیق با این پدیده، کار تحقیق بسیار سهل و آسان گردید، محققینی که برای یافتن مطلبی ساعت ها عمر گرانبهای خویش را در کتابخانه ها می گذراند و گاه برای یافتن یک مطلب یا کتابی ناچار به مسافرت به شهر یا کشوری می شدند، اکنون تنها با فشار دادن چند کلید و اتصال به شبکه جهانی اینترنت می توانند در کمتر از ساعتی به تمامی مطالب مورد نظر خویش در اقصی نقاط جهان دست یابند، ایجاد کتابخانه های مجازی و بهره گیری از متن های آماده این کتابخانه ها یکی دیگر از محصولات شگرف و عظیم عصر انفجار اطلاعات می باشد پایگاه اطلاع رسانی حوزه نت این بار به سراغ یکی از این کتابخانه های مجازی رفته و کوشش کرده است که مخاطببین خود را با این پایگاه آشنا کند، شاید نام کتابخانه دیجیتال نور یا (نور لایب) را شنیده باشید این پایگاه یکی از سایت های پر مخاطب مرکز تحقیقات کامپیوتری نور می باشد، برای معرفی این پایگاه به خدمت مدیریت کتابخانه دیجیتال نور رسیدیم. آنچه در ادامه می آید حاصل این گفتگوی صمیمانه و خواندنی است.

ضمن تشکر از حضرت عالی در ابتدا معرفی اجمالی از کتابخانه دیجیتال نور داشته باشید؟

از پایگاه اطلاع رسانی حوزه نت تشکر می کنم که فرصتی در اختیار سامانه کتابخانه دیجیتال نور قرار دادند تا به معرفی این پایگاه پرداخته و اطلاعاتی در اختیار کاربران قرار دهیم.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور قریب بیست سال در زمینه تولید اطلاعات و پردازش آن در قالب نرم افزار های علوم اسلامی فعالیت داشته است و به برکت این تلاش، بجای آنکه محققان علوم اسلامی با صرف وقت و هزینه در کتابخانه ها به دنبال مطالب مورد نیاز خود بگردند می توانند با استفاده از این نرم افزارها و امکانات پژوهشی و جستجوی تمام متن محتوای اسلامی در تحقیقات خود به توفیقات بیشتری دست بیابند؛ مرکز تحقیقات کامپیوتری اسلامی نور حقا و انصافا قدم های بسیار خوبی در این زمینه برداشته است؛ با ظهور پدیده ای به نام اینترنت که مرزهای جغرافیایی را در می نوردد، این ایده به ذهن مدیران مرکز آمد که خوب است اطلاعاتی که اسکن و تایپ شده اند و نمایه هایی نیز برای آنها ایجاد شده است را در فضای وب منتشر کنیم تا کاربران بدون هیچ گونه محدودیتی در سرتاسر جهان از این اطلاعات استفاده کنند. مانند کاری که سایت مجلات تخصصی نور انجام داده است با این تفاوت که آنها زمینه مجلات کار می کند و نورلایب در زمینه عرضه کتاب با موضوع علوم اسلامی و انسانی.

در حال حاضر چه تعداد کتاب در این سامانه قرار گرفته است؟

الان در حدود 5270 عنوان کتاب مشتمل بر حدود 10 هزار جلد کتاب بر روی سایت قرار دارد و کاربران می توانند از اطلاعاتی غنی آن استفاده کنند.

همانطوری که اشاره کردید نور لایب کتابخانه مجازی است که در صدد ارائه کتاب های مرتبط با علوم انسانی و اسلامی می باشد آیا فقط به اطلاعات نرم افزارهای تولید شده مرکز اکتفا کرده اید یا اینکه، علاوه بر آن از دیگر اطلاعات مرتبط با علوم انسانی و اسلامی نیز استفاده کرده اید؟

عرضه (اطلاعات نرم افزارهای مرکز ) بنوعی موجب بروز برخی توقعات از سوی کاربران می شود، ممکن است کاربران توقع پیدا کنند که فراتر از اطلاعاتی که بر روی سایت نورلایب قرار گرفته است در دسترس ایشان قرار بگیرد؛ اما با وجود محدودیت های مختلفی که پایگاه نور لایب با آن مواجه است، این خواسته مقدور نیست ما اگر بخواهیم به این سمت و سو حرکت کنیم، نیازمند نیروی مضاعفی برای شناسایی کتاب های مناسب کاربران در وب می باشیم اما استفاده از اطلاعات مرکز به مراتب کار ما را آسان می کند چرا که قبلا مرکز برای نرم افزارها این کار را انجام داده است یا اگر لازم بوده است با مالکین معنوی آن هماهنگی کنند هماهنگی ها لازم انجام شده است؛ اما ایراد تمرکز بر داده های نرم افزار های مرکز این است که عملا دست ما بسته است چرا که محدود به چیزی هستیم که در نرم افزارها وجود دارد گر چه این نرم افزارها موضوعات بسیار خوب و گسترده ای مانند طب اسلامی، جغرافیا، تاریخ، اصول، فقه و علوم قرآنی و حدیث موضوعات را در بر دارد و قابل استفاده می باشد.

مهمترین ویژگی کتابخانه دیجیتال چیست؟

اگر شما بخواهید از یک کتابخانه فیزیکی استفاده کنید در ابتدا باید در ساعات مقرری که کتابخانه فعال است از آن استفاده کنید و علاوه بر آن یک کتابخانه فیزیکی دارای محدودیت های خاص خود است محدودیت هایی مانند مخزن های بسته کتاب خانه ها، کندی جستجو در یافتن کتاب و مطلب مورد نظر؛ و گاه عدم مهارت کافی کتابدار موجب تضییع عمر و اتلاف وقت محقق می گردد، در کتابخانه فیزیکی نهایت شما یک برگه دانی دارید یا اگر کتاب ها در سیستم رایانه ای معرفی شده اند بیش از یک کتابشناسی نداریم و نمی توانید به سطر سطر کتاب های که در کتابخانه هستند دسترسی داشته باشید و عملا دست شما بسته است، مشکل روزهای تعطیل، رفت و آمد از منزل تا کتابخانه و… برخی از محدودیت های کتابخانه هی فیزیکی می باشد اما این محدودیت ها در یک کتابخانه دیجیتال مشاهده نمی شود. هر وقت که مایل باشید و دسترسی به اینترنت داشته باشید می توانید از این فضا استفاده کنید یکی از امکانات فوق العاده خوبی که در کتابخانه دیجیتال فراهم می شود این است که تمام کتاب به صورت تایپ شده در اختیار کاربر می باشد و زمانی که تمام کتاب تایپ شده باشد و شما عین عبارت، هر کلمه یا هر واژه ای را جستجو کنید می توانید از اطلاعاتی آن سایت بهترین استفاده را ببرید.

آیا سایت های مشابه دیگری در عرضه کتابخانه های مجازی با گرایش علوم انسانی و اسلامی در محیط وب با شما رقابت می کنند؟ آیا نور لایب امتیاز خاصی نسبت به رقبای خود دارد؟

تقریبا مرکز نیم نگاهی به سایت کوئستیا www.questia.cop داشته است این سایت یک سایت به زبان انگلیسی می باشد که در زمینه ارائه کتابخانه مجازی با گرایش علوم انسانی بسیار قوی و منسجم حرکت کرده است. سایت کوئستیا مدعی است که بزرگترین کتابخانه دیجیتال در زمینه علوم انسانی را ارائه کرده است؛ کاربران با خرید اشتراک می توانند از محتوی این کتابخانه مجازی استفاده کنند. در این کتابخانه کاربر می تواند به نمایه زنی بپردازد یا می تواند یادداشتی بر مطلب مورد نظرش بیفزاید یا آن کتاب را به قفسه شخصی خود اضافه کند تا اگر دوباره مراجعه کرد نیازی به جستجو نداشته باشد، اما در بین سایت های عرب زبان سایت قفسه تقریبا کتابخانه مطرحی می باشد که کاربران عرب زبان از آن استفاده می کنند اما کشور ما در زمینه عرضه اطلاعات خیلی کند پیش رفته است و آن طور که باید پیگیری نشده است، علیرغم همه این مسائل در دنیای امروزی ما ترس و واهمه ای نسبت به کپی رایت و سرقت اطلاعات وجود دارد و مقابله با سرقت اطلاعات بحث اول کتابخانه های دیجیتال است لذا محدودیت های هم برای مقابله با سرقت اطلاعات صورت می گیرد. مثلا از طریق آی پی چک می شود که کاربرها چه اطلاعاتی می برد از باب نمونه اگر شما به جی استور (JSTOR) که یک بانک مجلات است سری بزنید به محض اینکه تک تک مقالات یک مجله را بخواهید دانلود کنید به شما گزارش تخلف می دهد که این سیر حرکتی یک محقق نیست اینکه شما دارید تمامی مقالات یک مجله را دانلود می کنید نشان می دهد که شما هدفی دارید که اینگونه دانلود می کنید یا در سایت کوستیا نیز این روند قابل مشاهده است، اگر یک کتاب را از صفحه یا تا صد آن تورق کنید معلوم می شود که شما در حال کپی کردن هستید لذا خود سامانه شما را از سیستم بیرون می اندازد.

از سایت های فارسی زبانی که به این سمت و سو حرکت کرده اند، چه سایت هایی را می توانید نام ببرید؟

سایت تبیان تا حدودی به این سمت و سو حرکت کرده است، اما اطلاعات متنی که تایپ کرده، تنها به ارائه صفحاتی از یک کتاب پرداخته است و همه مطالب سایت را در اختیار کاربران نگذاشته است.

یکی از ایراداتی که متوجه نور لایب است این هست که هنوز دسترسی به سایت راحت نیست و به نظر می رسد که کاربران در جستجو، نمایش و دریافت به مشکل بر می خورند دلیل این نارسایی چیست؟

اطلاعاتی که ما الان استفاده می کنیم پیش از این در نرم افزارها استفاده می شد نرم افزارهای آف لاین با وب سایت آنلاین تفاوت های زیادی دارد وقتی کاربری یک نرم افزار را بر روی سیستم خودش نصب می کند تمام فونت ها و ملزومات آن نرم افزار روی سیستم او ضبط می شود و زمانی که این نرم افزار را اجرا می کند بسیار منظم کار می کند و مشکل خاصی هم مشاهده نمی کنیم و هیچ نیازی به دانلود و محدودیت پهنای باندی و….را ندارد حالا اگر ما بخواهیم همین اطلاعات را بر وب سایت پیاده سازی کنیم قابلیت هایی که در محیط نرم افزار مشاهده می شد در محیط وب قابل دسترسی نیست مثلا شرح و متن آنجا بود یا فضایی قرآنی ایجاد کرده بود در وب اینها دیگر جواب نمی دهد در مقابل محیط وب فضای دیگر می طلبد فضایی که نیازمند طراحی خاص خودش می باشد لذا اگر آن اطلاعات را محیط وب استفاده کنیم طبیعتا با مشکلاتی در اطلاعات برمی خوریم گاهی اوقات در اطلاعات بهم ریختگی دیده می شود؛ یا متن با تصویر مغایرت دارد یا شماره پاورقی متن مورد نظر ناهم خوانی هایی دارد و… کاربران از این امور ناراضی بودند یا گلایه های داشتند با توفیق و لطف الهی و پیگیری تیم فنی خوبی که پشتوانه فنی این سایت می باشند کارکرد سایت خیلی بهتر شده است؛ جستجوی سایت واقعا بهتر شده است و به زودی تمام نواقص و کاستی های سایت رفع خواهد شد.

نوع مخاطبین سایت از چه صنفی می باشند آیا آماری از مراجعین داخلی و خارجی خود دارید؟

ما نمی توانیم در وب سایت هایمان مرز مشخصی داشته باشیم فقط می توانیم یک اولویت بندی انجام دهیم و بگویم که از این جهت که اطلاعاتی ما اسلامی و انسانی است طلابی که در امور اسلامی یا دانشجویانی که در دانشگاه ها در زمینه علوم اسلامی تحقیق می کنند مخاطب درجه یک سایت می باشند با این وجود کاربرانی هستند که برای مطالعه کتاب مورد علاقه شان که تخصصی هم نیست مثلا زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه واله و سلم به نور لایب مراجعه و از کتابخانه ما استفاده می کند، یعنی طیف گسترده ای از مخاطبان به سایت مراجعه می کنند مثلا از صبح امروز تا الان – حدود ساعت 4 بعد از ظهر – که در خدمت شما هستم 22000 کاربر از سایت دیدن کرده اند و همین الان قریب به 1500 نفر همزمان از سایت استفاده می کنند.

چه کار ویژه ای در این سایت برای کاربران شده مثلا آیا امکان دانلود کتاب ها وجود دارد؟

در دوتا از پایگاه های اصلی مرکز یعنی پایگاه نورمگز و نورلایب امکان دانلود به راحتی در اختیار کاربران قرار گرفته است و در پرتو ارتباطی که پایگاه توانسته با صاحبان مجلات ایجاد کند این فضا را ایجاد کرده تا کاربران بتواند مقالات موجود در مجلات را دریافت کند؛ در بحث مالکیت معنوی مجلات طرف صحبت ناشران آن مجله است اما در بحث مالکیت معنوی کتاب تنها رضایت ناشر کفایت نخواهد کرد. طبیعتا ما برای اینکه ابزار دانلود رو فراهم کنیم با احتیاط و گام به گام حرکت کردیم به طور مثال گفتیم هرکاربر روزی سه بار و هربار 25 صفحه می تواند دانلود کند.

آیا استفاده از نور لایب رایگان است؟

بله؛ در حال حاضر استفاده از کتابخانه و امکانات سایت نور لایب رایگان است.

کتاب های که در پایگاه قرار دارد در چند رشته از علوم انسانی ارائه شده است؟

در زمینه علوم اسلامی مانند علومی مانند حدیث، فقه، اصول، عرفان اسلامی و… را مشاهده می کنید در کنار آن مباحث تاریخ، فلسفه، منطق، هنر، جغرافیا نیز قابل دسترسی است.

در آینده این پایگاه چه اهدافی را دنبال می کنید؟

از آنجا که میراث ماندگار مکتوب ما در علوم اسلامی کتابهای عربی می باشد که در کشور خودمان یا جهان اسلام تدوین شده است و در نرم افزارهای ما استفاده شده است به زبان عربی است یکی از برنامه های که در اولویت های کاری خود قرار داده ایم اضافه شدن صفحات مواجهه (interface) عربی به سایت می باشد و انشاالله به زودی شاهد ارائه این سایت با (interface) عربی خواهیم بود.

یکی دیگر از سیاست هایی که به دنبال آن هستیم رفع مشکل کپی رایت یا حقوق مالکیت معنوی است که اگر ما بتوانیم با بعضی از مراکز و نهادهای که خودشان صاحب حقوق مالکیت هستند رای زنی داشته باشیم و ایشان راضی بشوند که اطلاعات را در این پایگاه ارائه بکنند قدم بزرگ و مفیدی برداشته ایم؛ ما بغیر از این سایت دیگری هم داریم یعنی کتابخانه دیگر هم داریم بنام کتابخانه جامع فرهنگی به این معنا که نام مرکز در روی این پایگاه مشخص نیست اگر چه کارهای آن در مرکز انجام و از- CMS سیستم مدیریت محتوا – مرکز استفاده می شود ولی این پایگاه متعلق به همه نهادها و ارگانهای است که در زمینه علوم اسلامی و انسانی فعالیت می کنند یعنی می توانند اطلاعاتیشان به ما بدهند و به نام خودشان در این پایگاه منتشر شود و کاربر می تواند به کتابخانه آنها سر بزند اطلاعاتی آنها را ببینند، شاید این بابی باشد برای اینکه ما بتوانیم از اطلاعاتی گسترده تر و عظیم تری از تحقیقات اسلامی استفاده کنیم وقتی نگاه می کنیم می بیینم که سایتهای عربی چقدر راحت اطلاعتشان را منتشر می کنند، کتابهای علیه تشیع می نویسند، علیه اسلام می نویسند و منتشر می کنند ما نباید نظاره گر صرف باشیم بسیاری از مخاطبین عاجزانه از ما درخواست می کنند که کتاب های اسلامی را روی پایگاه قرار بدهیم، شاید در شهرهای بزرگی مثل قم که کتابخانه های فیزیکی فراوانی وجود دارد ولی در شهرهای کوچک چطور؟! حالا اگر این بستر فراهم هست چرا ما اطلاعاتی خوب اسلامی خود را در این پایگاه ارائه نکنیم؟!

سخن پایانی شما چیست؟

ضعف کلی که در وب سایت های ایرانی قابل وجود دارد تعامل بسیار ضعیف ایشان با کاربران است، کاربری ایمیلی می زند سوالی می پرسد یا عضو می شود و رها می گردد! آیا باید او رها بشود؟! جواب منفی است ما باید برای برنامه ریزی کنیم هر از چند گاهی خبرنامه های برای او ارسال کنیم نه بقدری زیاد باشد که کاربر حس هرزنامه داشته باشد اگر شما هر فصلی یک خبرنامه برای او ارسال کنید که جدیدترین کتابهای ما چه هستند کاربر حس می کند با سایتی پویا و شادابی سر و کار دارد لذا ارتباط برقرار می کند، یا مثلا اگر قابلیتی به سایت اضافه می شود باید به کاربران اطلاع دهید کابران باید حس کنند که یک ارتباط دوسویه وجود دارد، من از تمام کاربرهایی که از این سایت استفاده می کنند درخواست می کنم مشکلاتی که روی سایت با آن برخورد می کنند را گوشزد کنند البته ما به زودی اطلاعاتیمان را آبدیت می کنیم و مطمئن هستم که بسیاری از سوالاتی که برای کاربران ایجاد شده از بین خواهد رفت و راحت تر می توانند از این پایگاه استفاده کنند.

درخواست دیگری که دارم این است که پایگاه های مربوط به حوزه های علمیه، مراکز علمی پژوهشی علوم اسلامی و انسانی لگوی نورلایب یا نور مگز را در سایتشان قرار دهند تا زمینه آشنایی مخاطبین آنها با این سایت مهیا شود.

اگر انتقاد یا پیشنهادی نسبت به پایگاه اطلاع رسانی حوزه نت دارید بفرمایید؟

همین که حوزه نت دارد به تولید محتوا می پردازد، قدم مثبتی است. به اعتقاد من حوزه نت میتواند فوق العاده پیش برود اگر بتوانید در سیر مصاحبه های خود گفتگوهایی با طلاب خارجی مقیم قم ترتیب بدهد حرف های بسیار ناگفته و حقایق فوق العاده زیادی می توانید استخراج کنید اینکه ایشان در ایران چه فضایی را دیده اند؟ شیعه را چگونه یافته اند؟ یا زمانی که به وطن بازمی گردند چه کار های انجام می دهند؟ یا قبل از اینکه به شیعه گرایش پیدا کنند چگونه بوده اند و اکنون چگونه هستند؟ و بسیاری از مطالب دیگر می تواند برای مخاطبین حوزه نت شیرین و جذاب باشد.