Archive for: اسفند ۱۳۹۸

تولید نرم افزار کتابخانه جامع فقه

« کتابخانه و دانشنامه تخصصی جامع فقه ۳ »، نسخه جدید نرم‌افزار جامع فقه است که در راستای دسترس‌پذیر کردن محتوای فقهی و همچنین تسهیل و تسریع در امر پژوهش و استنباط احکام نورانی اسلام تولید شده است. این نرم‌افزار و نسخه‌های بعدی آن، طی یک برنامه فازبندی‌شده در جهت استفاده حداکثری از آخرین دستاوردهای فناورانه پردازش متن و تکنیک‌های نوین هوش مصنوعی طراحی شده است.
در این نسخه تلاش شده است تا حداکثر آثار برجسته در زمینه محتوای فقهی گردآوری، رقومی‌سازی و عرضه شود. از سوی دیگر با توجه به گستره تولید محتوای تخصصی فقهی در دهه‌های اخیر و محدودیت‌های موجود، طی فرایندهایی تخصصی از بین این آثار کتب مرجع گزینش و در دستور کار چرخه تولید و فرآوری محتوا قرار گرفته و نهایتا عرضه شده‌اند.

همچنین در این نسخه به توسعه کمّی و کیفی مجموعه‌ فعالیت‌های پژوهشی سابق پرداخته شده است؛ از قبیل:

تفکیک آیات الاحکام و استخراج بیشتر آیات در کتب جهت توسعه پژوهش‌های آیه‌محور،

دسته‌بندی متون از حیث ابواب فقهی،

توسعه تطبیقات قواعد فقهی با تکیه بر محتوای معاجم موضوعی فقهی و تحلیل محتوای جدید فقهی،

پالایش لیست قواعد فقهی،

فرآوری کتب جدید اصطلاحات و دائره‌المعارف‌های فقهی،

برقراری ارتباط متون با شروح به‌صورت ماشینی و توسط نیروی خبره و….

شایان ذکر است که این نسخه از برنامه، در قالب جدید کتابخانه استاندارد رومیزی نور ارائه شده که قابلیت‌های جدیدی را برای پژوهشگران به ارمغان خواهد آورد؛ از جمله :

ارائه موتور جستجوی نسخه جدید نور با بهبود قابلیت رتبه‌بندی و پیراسته‌سازی نتایج،

ارائه امکان مشابه‌یابی متون برای اولین بار در نرم‌افزارهای رومیزی،

بهبود رابط کاربری و تسهیل دسترسی به امکانات برنامه از قبیل سربرگ‌های اصلی برنامه، شناسنامه کتاب و کتاب‌شناسی،

بهبود ابزارهای جانبی از قبیل پژوه‌نگار، لغت‌نامه و ابزار قرآن و… 

ضرورت و هدف از تولید

 
علم فقه در میان علوم اسلامى، از جایگاه و مقام والایى برخوردار است. این علم آسمانى، تداوم و رشد و بالندگی خود را مدیون فکر، اندیشه و تألیفات ارزنده عالمان فرزانه‌ای می‌داند که با تمام وجود در طول تاریخ به پاسدارى و صیانت از مکتب حیات‌بخش اسلام همت گماشته و با کج‌روى‌ها و انحرافات مقابله نمودند و گوشه‌اى از کوشش‌هاى فکرى و علمى آنان در کتاب‌ها و آثارشان تجلى یافته است.
با این‌وجود، اجتهاد و فقاهت سنتی در عین حالی که میراث گران‌قدری برای فرهنگ و تمدن اسلامی بشمار می‌رود، اگر به سمت شیوه‌های نو و ابزارهای تازه‌استخراج و تبیین اندیشه‌ها و مبانی فقهی حرکت نکند، نمی‌تواند کارآمدی خود را برای جهان امروز حفظ نماید.

در این راستا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور با در نظر گرفتن این مهم و بر اساس ضرورت و اهدافی که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد، اقدام به بازتولید برنامه‌های فقهی خود، از جمله پروژه جامع فقه نموده است:

گردآوری و تسهیل در دسترسی به منابع گسترده فقهی با هدف صیانت از اصول و پایه‌های فقاهت شیعه و حفظ هویت تاریخی آن؛

نظم بخشیدن و ضابطه‌مند کردن پژوهش‌های گسترده و متنوع فقهی با هدف توسعه و تقویت نگاه کلان‌نگر در فقه و اجتهاد،

تعمیق اندیشه‌های فقهی و تقویت فرایند آگاهانه اجتهاد؛

ارتقای شیوه‌ها و روش‌های تفقه در دین و استنباط احکام با استفاده از ابزارهای نوین کشف و بازیابی دقیق و هدفمند روابط لفظی یا معنایی دادگان؛

شناسایی سبک‌های گوناگون فقاهت و استخراج ملاک‌ها و معیارهای علمی فقیهان صاحب‌سبک و نوآوران عرصه اجتهاد در هر دوره از تاریخ فقه؛
تصحیح و اصلاح برخی زمینه‌ها و پیش‌فرض‌های ذهنی در استنباط احکام؛

استفاده از ابزارهای متن‌کاوی با هدف تسریع در آماده‌سازی فراداده‌های محتوایی از قبیل چکیده‌نویسی‌ها، موضوع‌برداری‌ها، اتصال متون به درختواره و نمایه‌زنی بر متن؛

به‌کارگیری شیوه‌های متنوع نظام‌مند کردن و برقراری ارتباط بین انبوه اطلاعات؛

ایجاد شبکه‌ای از مفاهیم و فراداده‌های فقهی در قالب نظام‌های نوین اطلاعاتی با استفاده از الگوها و روابط خاص موجود در میان مفاهیم حوزه‌های گوناگون فقهی؛

فراهم کردن زمینه دسترسی به جدیدترین تحقیقات و پژوهش‌های فقهی در قالب مقالات علمی و پایان‌نامه‌ها با هدف انجام پژوهش‌های کارآمد و پاسخگویی دقیق به نیازهای فردی و اجتماعی مخاطبان دینی، متناسب با تحول سریع اندیشه‌ها، کم‌رنگ شدن مرزهای فرهنگی و سرعت ارتباطات جوامع؛

فراهم کردن زمینه تأمین نرم‌افزاری خواسته‌ها و نیازهای فقهی جامعه اسلامی و حکومت دینی در سطوح مختلف با هدف حل مسائل و مشکلات قضایی، حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و…؛

ضرورت عرضه و توسعه منابع فقهی به دلیل فراوانی کتب تدوین‌شده در علم فقه و عدم وجود برخی از کتب مورد نیاز محققان این حوزه، بالاخص کتب فقهی جدید تدوین‌شده در موضوعات نوین و مسائل مستحدثه در نسخه پیشین برنامه؛

ضرورت ارتقا و به‌روزرسانی قابلیت‏ها و امکانات نسخه پیشین برنامه بر اساس نیازهای محققان و آسان‏سازی استفاده از برنامه با توجه به ساختار و قابلیت‏های جدید نرم‌افزار کتابخانه استاندارد نور و استفاده از دستاوردهای جدید متن‌کاوی مانند موتور جستجوی الاستیک، لغت‌نامه و…؛

برقراری ارتباط میان محتوای برنامه و اطلاعات مرتبط موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی برخط مرکز با هدف استفاده از فراداده‌های اطلاعاتی و امکانات گسترده موجود در این پایگاه‌ها؛

توسعه و گسترش بخش کتب مرتبط مشتمل بر شروح کتب درسی، کتبِ محوری دروس خارج مثل عروه ‌الوثقی و تحریر ‌الوسیله و برخی کتب روایی همانند کتاب شریف کافی و غیره؛

ضرورت ارائه برخی از منابع مهم فقهی اهل سنت به دلیل ارتباط میان فقه و اجتهاد امامیه و احکام اهل سنت و توصیه به اخذ به مخالف عامه در برخی از تعارضات ادله و همچنین نیاز به اشراف افق‌ها بر احکام اهل سنت؛

تکمیل و یا نگارش بخش‌های کتاب‌شناسی و درباره مؤلف منابع فقهی موجود در نسخه فعلی و نسخه پیشین برنامه.

با توجه به اهمیت ویژه فقه اهل‌بیت(ع)، این مرکز در طول قریب به سی سال فعالیت خود همواره اقدام به جمع‌آورى و احیاى آثار فقیهان نامدار کرده است تا راه را بر پویندگان اجتهاد آسان سازد و از این طریق بتوانند خوشه‌چین فقه اهل‌بیت(ع) باشند.

نظر به اهمیت این علم و گستردگی آثار اندیشمندان و فقیهان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در راستای رسالتی که برای خود ترسیم کرده است، پیش از این، آنچه را براى یک محقق و فقیه از منابع و مصادر و کتب فقهى در استنباط احکام نورانى اسلام مورد نیاز بوده است، با ابزار و فناورى روز و در قالب نرم‌افزارهای جامع ‌فقه ۱/۲، جامع فقه ۲، نور الشریعه، نور الفقاهه ۳، درختواره فقه، عروه النور، تحریر الوسیله و نور احکام گردآورى کرده و به جامعه پژوهشى تقدیم نموده است.


چشم‌انداز نرم‌افزار


با توجه به توسعه روزافزون تکنولوژی‌های جدید در حوزه فناوری، بالاخص فراگیری ابزارهای متن‌کاوی و بازیابی اطلاعات، این مرکز در نظر دارد در فازهای بعدی و در ادامه تولیدات فقهی خود و با استفاده از تکنولوژی‌های روز در حوزه هوشمند‌سازی متون، نسخه‌های ارتقایافته برنامه جامع فقه را (که مشتمل بر سایر منابع فقهای شیعه و کتب اصلی فقهی و روایی فقهای عامه (اهل سنت) و پژوهش‌های فقهی انجام‌گرفته یا استحصال‌شده از طریق ابزارهای متن‌کاوی از قبیل استخراج، دسته‌بندی و خلاصه‌سازی اقوال علما ذیل مسائل اصلی یا کلی، ریشه‌یابی احکام فقهی، آنتولوژی مفاهیم به‌کاررفته در مباحث فقهی، بصری‌سازی تطبیقی رساله‌های فقهی مراجع عظام تقلید و جستجو در صوت دروس اساتید می‌باشد) تولید کند و در اختیار پژوهشگران و دانشمندان جهان اسلام قرار دهد.

همچنین نظر به فراگیری روز‌افزون استفاده از اینترنت و محسوس بودن عدم وجود پایگاهی جامع مشتمل بر منابع و پژوهش‌های فقهی و اصولی، این مرکز تصمیم دارد با به‌کارگیری تمامی امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و مبتنی بر داشته‌های محتوایی و فناورانه خود شامل تمامی دستاوردهای موجود در نرم‌افزارهای فقه و اصول، اعم از دیتا و قابلیت‌های پژوهشی همچون: کتابخانه‌ها، میزهای پژوهشی، درختواره‌ها و… که در مرکز تهیه شده است و همچنین برقراری ارتباط تعاملی با پژوهشگران فقه و اصول در راستای استفاده از توان علمی آنها در تکمیل و غنی‌سازی محتوای پایگاه و همچنین به‌کارگیری ظرفیت‌ها و قابلیت‌های متنوع پاسخگویی به سؤالات شرعی کاربران در فضای «وب»، از قبیل راه‌اندازی تالار گفتگوی تخصصی، پایگاه جامع فقه و اصول را راه‌اندازی نماید.

محتوا

متن ۱۶۳۸ عنوان کتاب و رساله در ۲۸۵۸ جلد از منابع مهم در زمینه فقه، به زبان عربی و فارسی، در محورهایی همچون:

فقه استدلالی

منابع روایی فقهی

ادعیه و زیارات

استفتائات و رساله‌های عملیه

مناسک حج و مسائل مستحدثه

فقه مقارن

آیات الأحکام

قواعد فقهی

فرهنگ اصطلاحات و دائره المعارف فقهی

کلیات و تاریخ علم فقه

کتاب‌های متن و شرح

امکانات و قابلیت ها

قابلیت دسته‌بندی کتاب‌ها بر اساس موضوعات، ادوار فقهی (قرن)، پدیدآوران، زبان و ابواب فقهی

ارتباط متن ۴۹ عنوان در ۳۰۶ جلد به شرح و حاشیه و ترجمه

استخراج قواعد فقهی از کتاب‌های فقهی به همراه تعریف هریک از قواعد فقهی در کتب منتخب با امکان دسته‌بندی نمایش تطبیقات قواعد بر اساس: موضوعات، کتاب، ادوار فقهی، قرون، ابواب و زبان

استخراج آیات الأحکام از منابع فقهی و تبیین فقهی آنها با امکان دسته‌بندی نمایش تطبیقات آیات الأحکام بر اساس: موضوعات، کتاب، ادوار فقهی، قرون، ابواب و زبان

بهره‌مندی از موتور جست‌وجوی پیشرفته نور، با قابلیت‌های:

  1. اولویت‌دهی پیشرفته به پاسخ‌ها؛

قابلیت مشابه‌‎یابی متن انتخابی با امکان تعیین درصد تشابه

امکان ایجاد میز پژوهشی جهت انجام و ثبت پژوهش‌های کاربر

متن قرآن کریم با قابلیت جست‌وجو در آیات، به همراه ترجمه: فارسی، اردو و انگلیسی

ارتباط واژگان متن با چند دوره لغت‌نامه به همراه قابلیت جست‌وجو و دسته‌بندی مبتنی بر ریشه و…

کتاب‌شناسی و گزارش اجمالی درباره محتوای منابع و شرح‌حال نویسندگان کتب

دسترسی به ابزار پژوه‌نگار جهت یادداشت‌برداری از کتب برنامه و ساماندهی آنها

امکان به‌روزرسانی برنامه از طریق اینترنت و ارسال نظر توسط کاربر

تغییرات نسخه جدید

• بهبود رابط کاربری شامل طراحی بصری، معماری اطلاعات، استراتژی محتوا و… (ارتقایی)؛
•    ارتقای گرافیک برنامه با به‌کارگیری جلوه‌های متنوع بصری از قبیل نمادهای گرافیکی اسلامی، رنگ‌بندی، فونت و… (ارتقایی)؛
•    بهبود تجربه کاربری در راستای افزایش کاربردپذیری و دسترس‌پذیریی امکانات و قابلیت‌های برنامه (ارتقایی)؛
•    تسهیل در دسترسی کاربران با هر سطحی از دانش و تجربه، به امکانات برنامه (ارتقایی)؛
•    اصلاح شیوه نمایش علائم نگارشی و ویرایشی متن کتب موجود در برنامه (ارتقایی)؛
•    بهبود سرعت نصب، اجرای اولیه و عملکرد سایر امکانات داخلی برنامه (ارتقایی)؛
•    ارتقای امنیت محتوا در راستای حفظ و حراست از حقوق صاحبان آثار (ارتقایی)؛
•    دسترسی به متن کامل قرآن کریم به‌همراه ترجمه‌های مختلف با قابلیت دسترسی به بخش‌های مختلف قرآن از طریق جستجو یا انتخاب نام سوره، آیه، جزء و… (ارتقایی)؛
•    امکان استفاده از لغت‌نامه و مشاهده معانی لغات مورد نظر به روش‌های مختلف (ارتقایی)؛
•    امکان به‌روز‌رسانی و دستیابی به آخرین تغییرات انجام‌گرفته در برنامه (جدید)؛
•    امکان ارسال نظرات و اشکالات موجود در برنامه توسط کاربران (جدید)؛
•    امکان آشنایی با کاربرد و عملکرد هریک از بخش‌های برنامه از طریق راهنما (ارتقایی)؛
•    امکان تغییر پوسته برنامه به دلخواه کاربر (جدید)؛
•    امکان تغییر زبان برنامه (فارسی، عربی و انگلیسی) (جدید)؛
•     دسته‌بندی‌های ساختاری و محتوایی شامل فقه استدلالی، فتوایی، مقارن و… (ارتقایی)؛
•     ابواب شصت‌گانه فقهی مبتنی بر ارتباط کل یا بخشی از سرفصل‌های داخلی کتاب به آنها (ارتقایی)؛
•     ادوار مختلف فقهی شامل اقدمین، قدما، متأخرین، متأخر المتأخرین و معاصرین (جدید)؛
•    قابلیت نمایش لیست منابع همراه با اطلاعات تفصیلی و یا به‌صورت تصویری (ارتقایی)؛
•    امکان جستجو در اطلاعات کتاب‌شناختی منابع برنامه از جمله عنوان، پدیدآور، ناشر و… (جدید)؛
•    امکان نمایش رساله‌های ذیل هر کتاب به‌صورت تفکیک‌شده (ارتقایی)؛
•    قابلیت انجام پژوهش‌های مستقل در محیط‌های پژوهشی ایجادشده توسط کاربر (جدید)؛
•    تسهیل در دسترسی به منابع مورد نیاز از طریق نمایش کتب برگزیده‌شده یا مشاهده‌شده توسط کاربر (جدید)؛
•    ارائه اطلاعات کتاب‌شناختی منابع شامل شناسنامه کتاب، فهرست کتاب، معرفی کتاب و پدیدآور (ارتقایی)؛
•    ارائه آمار کتب پیوندخورده به کتاب جاری و امکان پرش به کتب مرتبط با آن (جدید)؛
•    امکان ایجاد مجموعه‌های جدید از منابع فقهی موجود در برنامه (قفسه‌های من) با قابلیت ویرایش و امکان محدودسازی جستجو در آن (ارتقایی)؛
•    قابلیت مرتب‌سازی منابع بر اساس تعداد شرح و ترجمه و تعداد رساله (جدید)؛
•    امکان نمایش هم‌زمان فهرست کتاب در پنجره کتاب‌شناسی جهت گزینش کتاب یا بخش‌هایی از آن (جدید)؛
•    جستجو در فهرست کتاب جاری (جدید)؛
•    امکان جستجو در متن کتاب جاری (ارتقایی)؛
•    دستیابی آسان و سریع به ابواب کتب از طریق فهرست درختی‌ (جدید)؛
•    برقراری پیوندهای محتوایی بین متن کتب، آیات‌ الاحکام، شروح، حواشی و ترجمه‌ها (ارتقایی)؛
•    امکان دسته‌بندی کتب مرتبط از حیث شرح و ترجمه و چاپ جدید و… (جدید)؛
•    امکان مطالعه هم‌زمان کتاب‌های مرتبط از قبیل شرح، ترجمه و غیره در کنار کتاب اصلی (ارتقایی)؛
•    قابلیت دسترسی به سایر منابع، هم‌زمان با مطالعه کتاب جاری (ارتقایی)؛
•    امکان انتخاب و افزودن صفحات خاصی از کتاب به علاقه‌مندی‌ها (جدید)؛
•    نمایش لیست صفحات برگزیده و یادداشت‌های کتاب جاری (ارتقایی)؛
•    مستندسازی منابع از طریق ارائه برخط تصویر صفحه جاری در داخل برنامه و مطالعه تصویری کل کتاب در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور (جدید)؛
•    ارجاع و مشاهده اطلاعات تفصیلی مربوط به آیات موجود در متن کتب در پایگاه جامع قرآنی (جدید)؛
•    امکان یادداشت‌برداری شامل نمایه‌زنی، حاشیه‌نویسی، رنگی کردن متن و نشانه‌گذاری در صفحات‌ (ارتقایی)؛
•    اتصال به پژوه‌نگار با قابلیت ذخیره‌سازی و مدیریت فعالیت‌های پژوهشی انجام‌گرفته توسط کاربر (جدید)؛
•    متمایز شدن آیات، ابواب، احادیث، اشعار، پاورقی‌ها، تعلیقه‌ها و متون با رنگ و اندازه‌ کلمات متناسب با انتخاب کاربر (ارتقایی)؛
•    امکان دسترسی و مشاهده شناسنامه کتاب در حالت نمایش متن کتاب (جدید)؛
•    پیشنهاد هوشمند کتب مشابه با کتاب جاری توسط برنامه به کاربر (جدید)؛
•    امکان تغییر فونت و رنگ زمینه صفحه نمایش کتاب (ارتقایی)؛
•    ایجاد ارتباط بین متن کتاب‌های برنامه با قرآن کریم با قابلیت جستجوى ساده و ترکیبى در ریشه، مشتق و متن قرآن مجید‌ (ارتقایی)؛
•    اتصال به لغت‌نامه با قابلیت استفاده از لغت‌نامه‌های مورد اعتماد قرون نخستین و جستجوى ساده و ترکیبى در ریشه، مشتق و متن لغت‌نامه‌ها (ارتقایی)؛
•    پیشنهاد محتوای مشابه متناسب با متن انتخابی کاربر از بین تمامی متون فقهی (جدید)؛
•    انجام فرایند مشابه‌یابی بر اساس تشابه لفظی (جدید)؛
•    ارائه امکانات تفصیلی جهت پالایش نتایج در کارتابل مشابه‌یابی (جدید)؛
•    انجام مشابه‌یابی اولیه به‌صورت آفلاین به‌همراه امکان بررسی نتایج فرالفظی بیشتر به‌صورت آنلاین (جدید)؛
•    امکان فیلتر نتایج بر اساس مجموعه، ابواب فقهی، شامل آیه بودن و… (جدید)؛
•    امکان فیلتر نتایج بر اساس درصد مشابهت (جدید)؛
•    امکان مرتب‌سازی نتایج بر اساس عنوان کتاب، نویسنده، قرن و… (جدید)؛
•    مشابه‌یابی فرالفظی به‌صورت آنلاین (جدید)؛
•    قابلیت پیشنهاد سرفصل‌ها یا محتوای مشابه مبتنی بر شباهت لفظی (جدید)؛
•    قابلیت انتقال کاربر به پایگاه نوریاب جهت جستجو در تمامی محتوای مرکز (جدید)؛
•    نمایش لیست آیات موجود در کتب فقهی با قابلیت جستجو در میان آنها (ارتقایی)؛
•    امکان انتقال و مشاهده اطلاعات تکمیلی آیه انتخابی در پایگاه جامع قرآنی (جدید)؛
•    امکان مرتب‌سازی آیات بر اساس تعداد رخداد در کتب و تعداد باب‌های مورد استفاده (جدید)؛
•    امکان محدود کردن لیست آیات در پنجره دامنه پیشرفته آیات بر اساس ابواب فقهی، آیات الاحکام، محل نزول و سوره (ارتقایی)؛
•    امکان محدودسازی نتایج بر اساس کتب، آیات الاحکام، ابواب فقهی، مجموعه‌های موضوعی ازپیش‌تعیین‌شده و… (جدید)؛
•    امکان مشاهده محتوای مرتبط با آیه در کتب آیات الاحکام (ارتقایی)؛
•    ارائه‌ى آیات الاحکام مربوط به ابواب اصلى فقه و اتصال آنها به کتاب‌هاى فقهى (ارتقایی)؛
•    نمایش ابواب فقهی مربوط به آیه جاری در ذیل نتایج (ارتقایی)؛
•    نمایش آیات مرتبط با آیه جاری بر مبنای تشابه لفظی و با‌هم‌آیی در متون (جدید)؛
•    امکان بررسی یکباره نتایج مرتبط با چند آیه انتخابی (جدید)؛
•    امکان نمایش و چیدمان نشانی و متن نتایج به‌صورت عمودی یا افقی (جدید)؛
•    امکان مرتب‌سازی نتایج بر اساس قرن، نویسنده یا عنوان (جدید)؛
•    نمایش لیست عناوین قواعد فقهی همراه با تعداد مداخل مربوط به آن، از کتب قواعد فقهی و ارائه مصادیق تطبیق آنها درتمامی متون فقهی (ارتقایی)؛
•    اتصال قواعد فقهی به تمامی سرفصل‌ها و عناوین کتب فقهی (ارتقایی)؛
•    اتصال قواعد فقهی به عناوین ابواب مرتبط در کتاب‌هاى فقهى (ارتقایی)؛
•    ارائه قواعد مرتبط با قاعده فقهی جاری (جدید)؛
•    امکان مرتب‌سازی قواعد برحسب میزان کاربرد (جدید)؛
•    امکان مرتب‌سازی مصادیق استعمال قاعده فقهی جاری در کتب فقهی به‌ترتیب کامل بودن تعریف، عنوان کتاب و یا قرن (جدید)؛
•    امکان فیلتر نتایج یافت‌شده بر اساس کتاب، مجموعه‌های موضوعی ازپیش‌تعیین‌شده، ابواب فقهی، قرن و زبان (جدید)؛
•    نمایش مصادیق استعمال اصطلاح جاری در کتب فقهی به‌ترتیب تاریخ (جدید)؛
•    دسته‌بندی اصطلاحات موجود بر اساس پیراسته‌سازی (جدید)؛
•    امکان پالایش نتایج یافت‌شده بر اساس کتاب، مجموعه‌های موضوعی از پیش‌تعیین‌شده، ابواب فقهی، قرن و زبان (جدید)؛
•    امکان مرتب‌سازی نتایج بر اساس قرن، عنوان کتاب و… (جدید)؛
•    قابلیت انجام جستجوى ساده و تفصیلی واژه یا عبارت دلخواه در تمامی منابع فقهی (ارتقایی)؛
•    توسعه نتایج جستجو بر اساس پیراسته‌سازی کلمات از پیشوندها و پسوندها (جدید)؛
•    مرتب‌سازی نتایج بر اساس میزان ارتباط با درخواست کاربر (جدید)؛
•    امکان محدود کردن نتایج جستجو بر اساس کتاب، موضوع، زبان و پدیدآور (ارتقایی)؛
•    امکان فیلتر نتایج بر اساس ابواب فقهی (جدید)؛
•    امکان گروه‌بندی نتایج جستجو بر اساس مؤلف و دوره زمانی (جدید)؛
•    ارائه لیست آیات پرکاربرد در میان نتایج مورد جستجوی کاربر (جدید)؛
•    امکان ارائه نتایج مشابه با نتیجه مورد نظر کاربر (جدید)؛
•    سهولت در فرایند جستجو با به‌کارگیری عملگرهای متنوع جستجو از قبیل عین عبارت (“”)، وجود کلمه (+)، عدم وجود کلمه (-) و جستجوی کلمات مشابه (~) (ارتقایی)؛
•    امکان محدودسازی دامنه جستجو به قفسه پژوهشی کاربر و بخش‌های منتخب از کتب (جدید)؛
•    امکان تجمیع و مدیریت فعالیت‌های پژوهشی انجام‌گرفته توسط کاربر در منابع از قبیل نمایه‌زنی، رنگی کردن، علامت‌گذاری و… (جدید)؛
•    امکان انتساب و مدیریت فعالیت‌های انجام‌گرفته در پرونده‌های پژوهشی مختلف (جدید)؛
•    امکان مشاهده و مدیریت منابع و مآخذ مرتبط با فعالیت‌های پژوهشی انجام‌گرفته (جدید)؛
•    قابلیت دسته‌بندی نمایه‌ها و یادداشت‌های ایجادشده بر اساس تاریخ (روز قبل، ماه گذشته، سال گذشته) (جدید)؛

شیخ حر عاملی

محمد بن حسن بن على بن محمد بن حسین معروف به شیخ حر عاملى محدث بزرگ و فقیه دانشمند، صاحب تألیفات ارزش‌مند و گران‌بهای بسیار، شیخ‌الاسلام و زعیم عظیم شیعه در شب جمعه ۸ رجب سال ۱۰۳۳ق در روستاى مشغره در منطقه جبل عامل لبنان، در خانواده‌اى مذهبى، اهل علم به دنیا آمد. وى از نوادگان حر بن یزید ریاحى است که نسب وی با ۳۶ واسطه به این شخصیت بزرگوار از یاران امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا می رسد و خاندان وی به «آل حر» شهرت داشتند. براساس منابعی که در کتاب «امل الآمل» خود محدث بزرگ عاملی نقل شده است، حر عاملی در خانواده‌ای مذهبی و اهل علم به دنیا آمد، مقدمات علوم را در شهر مشغره و نزد خویشان جبل عامل آموخت سپس نزد نوه شهید ثانی و شیخ حسین بن حسن ظهیری و دیگر علما برای یادگیری فقه و سایر علوم رفت.

ولادت شیخ حر عاملی
در این روز، سنۀ ۱۰۳۳ متولد شد شیخنا الأجلّ المحدّث المتبحّر شیخ محمد بن الحسن العاملى معروف به شیخ حرّ، یکى از محمدین ثلاثۀ اواخر، جامعِ کتابِ وسائل الشیعه، احوال خود را در امل الآمل نوشته. وفاتش در خراسان واقع شده و قبر شریفش در صحن حضرت رضا علیه السلام واقع است و بیت بنى الحر بیتى بزرگ از علما مى‌باشند.(وقایع الأیام ، ج۱، ص۴۴۰)
شیخ حُر عاملى از برجسته‌ترین علماى شیعه در قرن یازدهم هجرى به شمار مى‌آید که داراى تألیفاتى ارزنده و شخصیتى مورد احترام نزد علماى شیعه و تسنن است و یکى از چهره‌هاى بزرگى است که مذهب شیعه را با روایات اهل‌بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) بیش از پیش غنى ساخت و آثارى را بعد از خود بر جاى نهاد که سزاوار ستایش و تقدیر فراوان است.

ماجرای شفای بیماری «حر عاملی» توسط امام زمان (عج)

علامه شیخ حر عاملی در کتاب «اثبات‌الهداه» یکی از خاطرات دوران کودکی‌اش را شبیه معجزه می‌داند. وی در این باره می‌نویسد: در دوران کودکی (حدود ۱۰ سالگی) به مرض سختی دچار شدم که بستگانم تصور کردند در حال مرگ هستم و عزاداری می‌کردند، من هم که بین خواب و بیداری بودم خواب پیامبر(ص) و ائمه(ع) را دیدم. با همه آن‌ها مصافحه کردم حتی با امام جعفر صادق(ع) گفت‌وگو کردم ایشان هم در حق من دعا کردند. زمانی که به امام زمان(عج) رسیدم گریستم و عرض کردم: مولای من، می‌ترسم در این مرض بمیرم در صورتی که هنوز بهره خویش را از علم و عمل نگرفته‌ام. ایشان فرمودند که نترس در این بیماری نمی‌میری بلکه خداوند تو را شفا می‌دهد و عمر دراز خواهی کرد. سپس کاسه در دستشان را به من داد من هم نوشیدم و در همان لحظه بیماری‌ام بالکل از بین رفت بستگانم همه شگفت‌زده شده بودند و من هم تا چند روز قضیه را برای آن‌ها نقل نکردم.

وى همچنین شاعر و ادیبى توانا بوده است، شاهد صادق این مدعا نیز دیوان شعرى است که مشتمل بر حدود بیست هزار بیت مى‌باشد و منظومه‌هاى متعددى است که در مورد مسائل گوناگون فقهى، تاریخى و… سروده است. اشعار او بیشتر در مدح و ستایش پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) است. از ویژگى‌هاى شعر او طولانى بودن است، چنانچه قصیده‌اى در مدح پیامبر و اهل‌بیت آن حضرت دارد که بیش از صد بیت است و قصیده‌اى در معجزات و فضایل پیامبر و اهل‌بیت آن حضرت سروده که شامل چهار صد بیت مى‌باشد.

وى تا سن چهل سالگى در جبل عامل زندگى مى‌کرد و در طول این مدت دو بار به سفر حج مشرف شد. در سال ۱۰۷۳ق، براى زیارت ائمه معصومین(ع) به عراق رفت و از آن‌جا براى زیارت امام رضا(ع) عازم مشهد مقدس گشت و در آن‌جا ساکن شد. در سال ۱۰۸۷ و ۱۰۸۸ نیز دو بار به زیارت حج و ائمه معصومین(ع) در عراق مشرف شد و بعد از آن به اصفهان رفت و به دیدار علماى بزرگ اصفهان مانند علامه مجلسى نایل آمد و در همان سفر وى و مجلسى به یک‌دیگر اجازه روایت دادند. بعد از آن به مشهد مقدس بازگشت و تا آخر عمر در آن‌جا ماند.

برادر شیخ حر عاملى در کتاب «الدر المسلوک» درباره وفات ایشان مى‌فرماید: «در روز ۲۱ رمضان سال ۱۱۰۴ق، غروب خورشید فضیلت و علم و دانش و ماه درخشان علم و عمل و عبادت، شیخ‌الاسلام و المسلمین، جانشین فقها و روات شیعه، سخن‌گوى هدایت امت و حیات شریعت، راست‌گو در روایات و نقل معجزات وسائل الشیعه، امام خطیب و شاعر ادیب، بنده حقیقى پروردگار بزرگ و بلند مرتبه، شیخ ابوجعفر محمد بن حسن حر عاملى واقع شد. او سفر کرده به سوى رحمت خدایش در جوار هشتمین امام شیعیان على بن موسى الرضا(ع) است. او برادر بزرگ من بود و من در مسجد زیر گنبد در کنار منبر بر او نماز خواندم و او را در ایوان حجره‌اى در صحن روضه در کنار مدرسه میرزا جعفر دفن نمودیم. او ۷۲ سال سن داشت.»

شیخ حُر عاملى داراى تألیفات ارزش‌مند و گران‌بهایى است و عمر شریف خود را وقف خدمت به شریعت مقدس اسلام و مذهب حق اهل‌بیت عصمت و طهارت نمود و با وجود مشاغل فراوان مانند شیخ‌الاسلامى و اشتغال به درس و تربیت علما، تألیفات فراوانى نیز از خود به یادگار نهاده که یکى از مهم‌ترین و معروف‌ترین آنها کتاب ارزش‌مند«وسائل الشیعه» است که از زمان نگارش پیوسته مورد توجه و عنایت فقهاى اهل‌بیت و مجتهدین شیعه قرار گرفته است، نام کامل کتاب تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه است و شامل تمام احادیث احکام شرعى موجود در کتب اربعه و سایر کتب معتبر است و منابع آن به ۱۸۰ کتاب مى‌رسد.

فهرست آثار شیخ حر عاملی، محمد بن حسن در کتابخانه دیجیتال نورلایب

۱- إثبات الهداه بالنصوص و المعجزات (۵جلدی) – نویسنده

۲- آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام (۱) – نویسنده

۳- أمل الآمل فی علماء جبل عامل (۲جلدی) – نویسنده

۴- الإیقاظ من الهجعه بالبرهان على الرجعه (۱) – نویسنده

۵- الـتنبیه بالمعلوم: (البرهان علی تنزیه المعصوم عن السهو و النسیان) (۱) – نویسنده

۶- الـجواهر السنیه فی الأحادیث القدسیه (۱) – نویسنده

۷- الرجال (۱) – نویسنده

۸- الصحیفه السجادیه الثانیه (۱) – گردآورنده

۹- الفصول المهمه فی أصول الأئمه علیهم السلام (تکمله الوسائل) (۳جلدی) – نویسنده

۱۰- الفواید الطوسیه (۱) – نویسنده

۱۱- پاک از خطا (۱) – نویسنده

۱۲- تتمیم أمل الآمل (۱) – نویسنده

۱۳- ترجمه وسائل الشیعه (۱) – نویسنده

۱۴- تعلیقه أمل الآمل (۱) – نویسنده

۱۵- تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه (۳۰جلدی) – نویسنده

۱۶- تواتر القرآن (۱) – نویسنده

۱۷- متن کامل و ترجمه جهاد با نفس از وسائل الشیعه (۱) – نویسنده

۱۸- نقدی جامع بر تصوف (ویرایش جدید) (۱) – نویسنده

۱۹- نقدی جامع بر تصوف / ترجمه (۱) – نویسنده

۲۰- هدایه الأمه إلی أحکام الأئمه علیهم السلام (۸جلدی) – نویسنده

۲۱- وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه (۲۰جلدی) – نویسنده

۲۲- وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه (۲۰جلدی) – نویسنده

۲۳- کشف التعمیه فی حکم التسمیه (۱) – نویسنده

۲۴- کلیات احادیث قدسی (۱) – نویسنده

۲۵- کلیات حدیث قدسی (۱) – نویسنده

نرم افزار مجموعه آثار محدث شیخ حر عاملی که شامل متن کامل ۱۴۵ جلد کتاب از آثار محدّث شیخ حرّ عاملی (رحمه الله) و دیگر آثار مرتبط با وی می باشد و توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تهیه شده است.

فضایل آل پیامبر از دیدگاه عالمان اهل سنت

در میان علماء اهل سنّت کم نبوده‌اند کسانى که منصفانه به تحقیق متون و احادیث پرداخته و به حقائق، فضایل و مناقب و برترین ویژگى‌هاى خاندان رسالت به ویژه حضرت امیرالمؤمنین على علیه السلام و صدّیقه طاهره علیها السلام و دو فرزند پاک آنان -‎ که سرور جوانان بهشت هستند -‎ پى‌برده و نسبت به آنان به صورت مستقل یا ضمنى تألیفاتى داشته‌اند، امّا راجع به فضایل مجموع ائمه اطهار علیهم السلام کمتر کتابى از آنان به جا مانده است که در دسترس عموم قرار گرفته باشد. شاید مهمترین و مفصّل‌ترین آن‌ها کتاب فرائد السمطین جوینى است. شاید دوّمین فرد مهم و صاحب نامى که پیرامون فضایل تمامى ائمّۀ اطهار علیهم السلام کتابى را تألیف نموده است، جمال‌الدین محمّد بن یوسف زرندى حنفى مذهب (متوفّاى ۷۵۷ ه‍) باشد. کتاب معارج الوصول إلى فضل آل الرسول والبتول که ترجمۀ آن به نام فضیلت‌هاى آل پیامبر علیهم السلام، به وسیلۀ فاضل ارجمند جناب حجه الاسلام و المسلمین آقاى مهدى کرباسى با قلمى روان ترجمه، و با حواشى محقّقانه مزیّن گردیده است.

کتاب معارج الوصول إلى فضل آل الرسول والبتول نوشته جمال‌الدین محمّد بن یوسف زرندى حنفى مذهب (متوفّاى ۷۵۷ ه‍) کوتاهواره‌اى از تاریخ زندگانى، فضائل و سخنان دوازده امام است، بسیارى از مضامین این اثر برگرفته از کتاب ارزشمند فرائد السمطین جوینى است و نیز برخى از مطالب آن اقتباس‌گونه‌اى از حلیه الاولیاء راغب اصفهانى است. نثر کتاب بسیار ساده و روان و گاه مسجّع است، مؤلّف برخى از اشعار و سروده‌هاى خویش را نیز در این اثر عرضه نموده است. این کتاب نزد اندیشمندان شیعه و سنّى از جایگاه ویژه‌اى برخوردار بوده، شمارى از آنان در تألیفاتشان از این کتاب حدیث نقل کرده‌اند، همچون قندوزى در ینابیع المودّه، ابن صبّاغ مالکى در الفصول المهمّه، سمهودى در جواهر العقدین، احمد بن فضل در وسیله المآل، مولى حیدر در منتهى الکلام، مولى سلامه اللّٰه در معرکه الآراء، محمّد بن یوسف شامى در سبل الهدى و الرشاد، صدرالدین خان در منتهى المقال، میرحامد حسین در عبقات الأنوار، سیّد نعمت اللّٰه جزائرى در احقاق الحق و علامۀ امینى در الغدیر…

مطالعه و دانلود کتاب در پایگاه کتابخانه دیجیتال نورلایب

نرم افزار دانشنامه فضائل اهل بیت علیهم السلام در منابع اهل سنت تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که شامل درختواره فضائل و مناقب اهل‌بیت علیهم السلام از مهم‌ترین منابع اهل‌‌سنّت با بیش از ۲۳۰۰ موضوع و اتصال آن به ۳۳ عنوان «کتاب فضایل و مناقب» از مهم‌ترین منابع روایی و تفسیری اهل‌‌سنّت در ۱۴۱ جلد، با قابلیت ارتباط بین متن و موضوع