Category: خبرنامه

لیله الرغائب شب آرزوها

لیله الرّغائب: اوّلین شب جمعۀ ماه رجب را «لیله الرّغائب» گویند؛ یعنى شبى که به خاطر پاداش‌ها و فضیلت‌هاى فراوانى که دارد، مورد میل و رغبت فراوان است و یا به معناى «شب‌پاداش‌هاى فراوان» است، زیرا «رغائب» جمع «رغیبه» است که هم به معناى «کار مورد رغبت» آمده است و هم به معناى پاداش و عطاى فراوان. رسول خدا صلى الله علیه و آله در روایتى که فضیلت ماه رجب را بیان مى‌کرد فرمود: «از اوّلین شب جمعۀ ماه رجب غافل نشوید که فرشتگان آن را  لیله الرّغائب نامیدند.

آنگاه رسول خدا صلى الله علیه و آله اعمالى را براى آن شب به این کیفیّت بیان فرمود: «روز پنج‌شنبۀ اوّل ماه را روزه مى‌گیرى، چون شب جمعه فرا رسید، میان نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز مى‌گذارى (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت از آن، یک مرتبه سورۀ «حمد» و سه مرتبه سوره قدر«إنّا انزلناه» و دوازده مرتبه سوره توحید«قل هو اللّٰه احد» را مى‌خوانى؛ پس از اتمام نماز هفتاد مرتبه مى‌گویى: « أللّٰهُمَّ‌ صَلِّ‌ عَلىٰ‌ مُحَمَّدٍ النَّبِىِّ‌ الْاُمِّىِّ‌ وَ عَلىٰ‌ آلِهِ‌ »  آنگاه به سجده مى‌روى و هفتاد بار مى‌گویى: « سُبُّوحٌ‌ قُدُّوسٌ‌ رَبُّ‌ الْمَلاٰئِکَهِ‌ وَ الرُّوحِ ‌»؛ سپس سر از سجده برمى‌دارى و هفتاد بار مى‌گویى: « رَبِّ‌ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ‌ وَ تَجاوَزْ عَمّٰا تَعْلَمُ‌، إِنَّکَ‌ أنْتَ‌ العَلِىُّ‌ الْأعْظَمُ‌» بار دیگر نیز به سجده مى‌روى و هفتاد مرتبه مى‌گویى: « سُبُّوحٌ‌ قُدُّوسٌ‌ رَبُّ‌ الْمَلاٰئِکَهِ‌ وَ الرُّوحِ» آنگاه حاجت خود را مى‌طلبى که إن‌شاء اللّٰه برآورده خواهد شد.

رسول خدا صلى الله علیه و آله در فضیلت این اعمال فرمود: «کسى که چنین نمازى را بخواند، خداوند همۀ گناهانش را بیامرزد… و در قیامت دربارۀ هفتصد تن از خاندانش شفاعت مى‌کند، و چون شب اوّل قبر فرا رسد، خداوند پاداش این نماز را به نیکوترین چهره، با رویى گشاده و درخشان و زبانى فصیح و گویا، به سوى قبر او مى‌فرستد، آن چهرۀ نیکو به وى گوید: «اى حبیب من! بر تو بشارت باد! که از هر شدّت و سختى نجات یافتى» از آن چهرۀ نورانى مى‌پرسد: تو کیستى‌؟ من تاکنون چهره‌اى از تو زیباتر ندیده‌ام و بویى از بویت خوشتر به مشامم نرسیده‌؟! آن چهرۀ نیکو پاسخ دهد: «اى حبیب من! من پاداش آن نمازى هستم که تو در فلان شهر، فلان ماه و در فلان سال به جا آورده‌اى؛ من امشب به نزد تو آمدم، تا حقّت را ادا کنم و مونس تنهایى تو باشم و وحشت را از تو مرتفع سازم (و همواره در کنارت بمانم) تا زمانى که همگى در روز رستاخیز برخیزند و در عرصۀ قیامت بر سرت سایه بیفکنم. (خلاصه هیچ زمانى پاداش این کار نیک از تو قطع نخواهد شد.) اقبال الأعمال، صفحۀ ۶۳۲؛ مرحوم علاّمۀ حلّى در اجازه‌اش براى «بنى زهره» این روایت را به طور مشروح نقل کرده است. رجوع کنید به: بحارالانوار، جلد ۱۰۴، صفحۀ ۱۲۵) کلیات مفاتیح نوین ، ص۳۶۵ نویسنده: مکارم شیرازی، ناصر مترجم :رسولی، هاشم مترجم :مکارم، مسعود محقق :قدسی، احمد مترجم: حامدی، محمد رضا محقق :داودی، سعید ناشر: مدرسه الإمام علی بن أبی طالب(علیه السلام) محل نشر: قم – ایران سال نشر: ۱۳۹۰ش

شب جمعه اوّل ماه رجب را لیله الرّغائب مى‌گویند و از براى آن، عملى از حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله و سلّم وارد شده، با فضیلت بسیار که سیّد و غیره نقل کرده‌اند و کیفیّت آن، چنان است که؛ روز پنج‌شنبه اوّل آن ماه را روزه مى‌دارى، چون شب جمعه داخل شود، ما بین نماز مغرب و عشاء، دوازده رکعت نماز مى‌گذارى، هر دو رکعت به یک سلام، و در هر رکعت از آن یک مرتبه حمد و سه مرتبه انّا انزلناه و دوازده مرتبه قل هو اللّه احد مى‌خوانى و چون از نماز فارغ شدى، هفتاد مرتبه مى‌گویى: «اللّهمّ صلّ على محمّد النّبى الامّى و على آله» پس به سجده مى‌روى و هفتاد مرتبه مى‌گویى: «سبّوح قدّوس ربّ الملآئکه و الرّوح» ، پس سر از سجده برمى‌دارى و هفتاد مرتبه مى‌گویى: ربّ اغفر و ارحم و تجاوز عمّا تعلم انّک انت العلىّ الاعظم، پس باز به سجده مى‌روى و هفتاد مرتبه مى‌گویى: «سبّوح قدّوس ربّ الملآئکه و الرّوح» ، پس حاجت خود را مى‌طلبى که انشاء اللّه برآورده خواهد شد. و نیز بدان که در ماه رجب، زیارت حضرت امام رضا علیه السّلام مستحبّ است و اختصاصى دارد، چنانچه «عمره» در این ماه، فضیلت دارد و روایت شده که تالى حجّ است و منقول است که؛ جناب على بن الحسین علیه السّلام در ماه رجب معتمر شده بود، و شبانه روز در نزد کعبه، نماز مى‌گذاشت و پیوسته، شب و روز در سجده بود و این ذکر از آن حضرت شنیده مى‌شد که در سجده مى‌گفت: عظم الذّنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک دستور العمل و مرواریدهای درخشان (لئالی منثوره) ، صفحه۳۵ نویسنده :قمی، عباس نگارش :ربانی، محمد حسین ناشر:عهد، محل نشر :قم سال نشر:۱۳۸۱ ش (معرفی کتاب در ویکی نور)

ماه رجب

معنای رجب در کتب لغت

رَجَبٌ: شَهْرٌ، وَیُضَمُّ إلیهِ شَعْبَانٌ فَیُقال: رَجَبَانِ. و کانَتِ العَرَبُ تُرَجِّبُ: أی لهم نُسْکٌ و ذَبَائِحُ فِی رَجَب. و رَجَبْتُ الرَّجُلَ: عَظَّمْتَه، و رَجِبْتُه: مِثْلُه. و به سُمِّیَ رَجَبٌ لأنَّهُ کانَ یُعَظَّمُ. المحیط فی اللغه، ج۷،ص۹۵؛ نویسنده: صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد محقق: آل یاسین، محمد حسن ناشر: عالم الکتب بیروت – لبنان(معرفی کتاب در ویکی نور)

رَجَبٌ شهرٌ، و هذا رَجَبٌ، فإذا ضمّوا إلیه شعبان فهما الرَّجَبَان. و کانت العرب تُرَجِّب، و کان ذلک لهم نسکا و ذبائح فی رَجَبٍ. و الرَّجَب و الرَّجَبَه، و الجمیع الرِّجَاب، و هو شیء من وصف الأدویه، و فی نسخه:الأردیه. و الرَّاجِبَه : ما بین البرجمتین من کل إصبع، و من السلامى: ما بین المفصلین. و راجِبَه الطائر: الإصبع التی تلی الدائره من الجانبین الوحشیین من الرِّجْلین. و الرَّجَب: الحیاء و العفو فغیرک یستحیی و غیرک یَرْجَب. کتاب العین جلد۶، ص۱۱۳ نویسنده: خلیل بن احمد محقق: مخزومی، مهدی محقق: سامرائی، ابراهیم گردآورنده: آل عصفور، محسن ناشر:موسسه دارالهجره ۱۴۱۰ق (معرفی کتاب در ویکی نور)

عظمت ماه رجب در کلام شیخ مفید

شَهرُ رَجَبُ هُوَ آخَرُ أشهُرُ الحُرُمِ فِی السَنَهِ عَلَى الترتیبِ الَّذِی قَدَّمنَا وَ بَیَنَّا أنَّ أوَّلُ شُهُورِهَا شهر رمضان و هو شهر عظیم البرکه شریف لم تزل الجاهلیه تعظمه قبل مجیء الإسلام ثم تأکد شرفه و عظمه فی شریعه النبی صلی الله علیه و آله و هو الشهر الأصم و إنما سمی بذلک لأن العرب لم تکن تغیر فیه و لا ترى الحرب و سفک الدماء و کان لا یسمع فیه حرکه السلاح و لا صهیل الخیل و لا أصوات الرجال فی اللقاء و الاجتماع. و یستحب صیامه فقد‎ رُوِیَ عَنْ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ علیه اسلام أَنَّهُ کَانَ یَصُومُهُ وَ یَقُولُ شَهْرُ رَجَبٍ شَهْرِی وَ شَعْبَانُ شَهْرُ رَسُولِ اَللَّهِ ص وَ شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أول یوم منه کان مولد مولانا و سیدنا أبی جعفر محمد بن علی الباقر علیه السلام.‎ رَوَى جَابِرٌ اَلْجُعْفِیُّ قَالَ وُلِدَ اَلْبَاقِرُ أَبُوجَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ علیهماالسلام یَوْمَ اَلْجُمُعَهِ غُرَّهَ رَجَبٍ سَنَهَ ۵۷ سَبْعٍ وَ خَمْسِینَ مِنَ اَلْهِجْرَهِ‎ مسار الشیعه فی مختصر تواریخ الشریعه(مصنفات الشیخ المفید)، ج۱، ص۵۶ نویسنده: مفید، محمد بن محمد محقق :نجف، مهدی ناشر:المؤتمر العالمی لألفیه الشیخ المفید ( معرفی کتاب در ویکی نور)

فضیلت روزه در ماه رجب

بِسَنَدٍ مُعْتَبَرٍ عَنِ اَلْإِمَامِ اَلصَّادِقِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ أَنَّ مَنْ صَامَ ثَلاَثَهَ أَیَّامٍ مِنْ رَجَبٍ کُتِبَ لَهُ عَنْ کُلِّ یَوْمٍ ثَوَابُ سَنَهٍ، وَ مَنْ صَامَ سَبْعَهَ أَیَّامٍ مِنْهُ أُغْلِقَتْ عَنْهُ أَبْوَابُ اَلنِّیرَانِ اَلسَّبْعَهُ، وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَهَ أَیَّامٍ مِنْهُ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ اَلْجِنَانِ اَلثَّمَانِیَهُ. وَ مَنْ صَامَ خَمْسَهَ عَشَرَ یَوْماً أُعْطِیَ مَسْأَلَتَهُ، وَ مَنْ صَامَ شَهْرَ رَجَبٍ کُلَّهُ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ، وَ أُعْتِقَ مِنَ اَلنَّارِ، وَ دَخَلَ اَلْجَنَّهَ مَعَ اَلْمُصْطَفَیْنَ اَلْأَخْیَارِ. کتاب زاد المعاد، ج۱، ص۱۲ نویسنده :مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی مترجم و شارح :اعلمی، علاء الدین ناشر:موسسه الاعلمی للمطبوعات بیروت – لبنان(معرفی کتاب در ویکی نور)  

به سند معتبر از حضرت صادق علیه السّلام منقول است که هرکه سه روز از ماه رجب را روزه بدارد، برای هرروز، ثواب روزه‌ى یک سال براى او بنویسند و هرکه هفت روز روزه بدارد، هفت در جهنّم بر روى او بسته گردد و هرکه هشت روز از آن را روزه بدارد، هشت در بهشت بر روى او گشوده شود. و هرکه پانزده روز از آن را روزه بدارد، خدا حساب او را آسان کند و هرکه جمیع ماه رجب را روزه بدارد، حق تعالى خوشنودى خود را براى او بنویسد و هرکه خوشنودى خدا را براى او بنویسند هرگز او را عذاب نکنند.

فضیلت ماه رجب براى هر کدام از ماه‌هاى دوازده گانه قمرى احکام ویژه‌اى است که در فقه و کتاب‌هاى دعا مانند مفاتیح الجنان عنوان شده است. در این فرصت تنها به برخى از فضایل ماه رجب از زبان امام کاظم علیه السلام مى‌پردازیم: ماه رجب از ماه‌هاى حرام است که حرمت خاص ماه‌هاى حرام را دارد. ماه رجب از ماه‌هایى است که موالید ائمه اطهار علیهم السلام در آن قرار دارد. مانند ولادت امام باقر علیه السلام در اول ماه طبق برخى منابع، ولادت امام جواد علیه السلام در دهم ماه، ولادت امیر مؤمنان على علیه السلام در سیزدهم رجب؛ و نیز بعثت بزرگ رسول‌الله صلى الله علیه و آله و سلم در ۲۷ ماه رجب قرار دارد. امام کاظم علیه السلام مى‌فرماید «رجب» اسم نهرى از بهشت است، سفیدتر از شیر و شیرین‌تر از عسل. هر کس یک روز در ماه رجب روزه بگیرد خداى سبحان از آب آن نهر به وى مى‌آشاماند.(امام کاظم علیه السلام الگوی زندگی، ص۱۴۷ نویسنده :احمدی، حبیب‌الله)

فضیلت ماه مبارک رجب در مفاتیح الجنان

بدان که این ماه و ماه شعبان و ماه رمضان در شرافت،کامل و تمامند و روایات بسیارى در فضیلت آنها وارد شده است بلکه از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله روایت شده است که رجب ماه بزرگ خدا است و ماهى در احترام و فضیلت به آن نمى‌رسد و در این ماه جنگ با کافران حرام است!! و رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امّت من است،کسى که یک روز از ماه رجب را روزه بدارد،مستحقّ خشنودى بزرگ خدا مى‌شود و خشم حق از او دور مى‌گردد و درى از درهاى دوزخ به رویش بسته مى‌شود.

و از حضرت موسى بن جعفر علیهما السلام روایت شده است: هرکه یک روز از ماه رجب را روزه بدارد بهشت بر او واجب مى‌شود.و نیز فرمود:رجب نام نهرى در بهشت که از شیر سپیدتر و از عسل شیرین‌تر است،هرکه یک روز از رجب را روزه بدارد به یقین از آن نهر بیاشامد.و از امام صادق علیه السّلام نقل شده است که رسول خدا صلى اللّه علیه و آله فرمود:ماه رجب ماه استغفار امّت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزگار و مهربان است و رجب را«اصبّ»[یعنى فروریزنده‌تر]مى‌گویند، زیرا رحمت خدا در این ماه بر امّت من بسیار ریخته مى‌شود، پس بسیار بگویید، أستغفر اللّه و أسئله التّوبه ابن بابویه به سند معتبر از سالم روایت نموده که گفت: در اواخر ماه رجب که چند روزى از آن مانده بود به خدمت امام صادق علیه السّلام رفتم. چون نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد، فرمود: آیا در این ماه روزه گرفته‌اى؟ گفتم: نه به خدا اى پسر رسول خدا. فرمود: آن‌قدر ثواب از تو فوت شده که اندازۀ آن را جز خدا کسى نمى‌داند،به یقین این ماهى است که خدا آن را بر ماههاى دیگر فضیلت داده و احترام آن را عظیم نموده و گرامى داشتن روزه‌داران این ماه را بر خود واجب کرده!!گفتم: یا ابن رسول اللّه،اگر در باقیمانده این ماه روزه بدارم آیا به بخشى از ثواب روزه‌داران آن نایل مى‌شودم؟ فرمود: اى سالم هرکه یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد،خدا او را از سختى سکرات مرگ و از هراس پس از مرگ و از عذاب قبر ایمن مى‌کند،و هرکه دو روز آخر این ماه را روزه بدارد،به آسانى از صراط مى‌گذرد،و هرکه سه روز آخر این ماه را روزه بدارد از وحشت بزرگ روز قیامت،و از سختیها و هولهاى آن روز ایمن مى‌شود،و برات آزادى از آتش دوزخ را به او عطا مى‌کنند. در هر صورت براى روزۀ ماه رجب فضیلت بسیار وارد شده و در روایت آمده: اگر کسى قدرت بر روزۀ ماه رجب را ندارد، هر روز این تسبیحات را صد بار بخواند، تا ثواب روزۀ ماه رجب را دریابد: منزّه است خداى بزرگ، منزّه است آنکه تسبیح جز براى او سزاوار نیست، منزّه است خداى عزیزتر و گرامى‌تر، منزّه است آنکه لباس عزّت در پوشید که تنها او براى آن جامه شایسته است. کلیات مفاتیح الجنان، ج۲، ص۲۲۱ نویسنده: قمی، عباس مترجم :انصاریان، حسین ناشر: دار العرفان محل نشر: قم – ایران سال نشر :۱۳۸۸ ش (معرفی کتاب در ویکی نور)

ولادت باقرالعلوم محمد بن علی علیه السلام، در مدینه روز اول ماه رجب سال ۵۷ هجری قمری در پایگاه جامع تاریخ

احادیث امام باقر علیه السلام در پایگاه جامع الاحادیث

رجب در پایگاه جامع قرآن

ویژه نامه های ماه رجب در پایگاه حوزه نت

میرزا حسین طبرسی نوری

 میرزا حسین بن محمدتقی بن علی محمد نوری طبرسی (۱۲۵۴-۱۳۲۰ق)، معروف به محدث نوری و حاجی نوری، فقیه، محقق، محدث و رجالى بزرگ و چهره سرشناس علماى شیعه در قرن چهاردهم هجرى به شمار مى‌آید. شهرت محدث نوری بیشتر به سبب تالیف کتاب مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل است. ولادتش در ۱۸ شوال سال ۱۲۵۴ هجرى قمری در روستاى یال رود از توابع شهرستان نور واقع در استان مازندران چشم به جهان گشود؛ وی در سن ۶۴ سالگی در شب چهارشنبه ۲۷ جمادى الآخرسنه ۱۳۲۰ هجرى قمری جان به جان آفرین تسلیم نمود و در شهر نجف، صحن حرم امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام سمت باب القبله دفن شد.

هنوز هشت سال او تمام نشده بود که غبار یتیمى بر چهره او نقش بست و پدر بزرگوار خود را که از علماى آن سامان بود از دست داد، او که در خانواده‌اى اهل علم به دنیا آمده بود، لذا علاقه‌اى وافر به علم و دانش و سلسلۀ جلیل روحانیت داشت و از همان کودکى به درس فقیه بزرگ آن دیار، مولى محمد على محلاتى رفت و علم و دانش را از محضر آن عالم بزرگ فرا گرفت. در آغاز جوانى به شهر تهران سفر کرد تا از علماى بزرگ آن شهر نیز بهره‌مند گردد. او در مجلس درس عالم جلیل، شیخ عبدالرحیم بروجردى حاضر شد و از خرمن علم و دانش آن دانشمند بزرگ خوشه چید و با دختر استادش شیخ عبدالرحیم بروجردى ازدواج کرد و با وصلت با خانواده‌اى روحانى و اهل علم، شرایط را براى پیشرفتهاى بزرگ علمى خود مهیا ساخت، چرا که همسر او در خانواده‌اى اهل علم تربیت شده بود و مى‌توانست شریک و همراهى مهربان براى همسر دانشمند خود باشد.

برخی از مهمترین کتاب های محدث نوری عبارت است از :

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ این کتاب مشهورترین و بزرگترین تألیف محدث نورى است که با جمع‌آورى بیش از ۲۳ هزار روایت که در وسائل الشیعه شیخ حر عاملی نیامده، مجموعه‌اى گران‌بها و ارزشمند براى جهان اسلام به یادگار نهاده است.

وی در مقدمه کتاب مستدرک الوسائل می‌نویسد: «عالم کامل، متبحر خبیر، محدث نقّاد و آگاه، نشر دهنده آثار، جمع آورنده روایات، شیخ محمد بن حسن حر عاملی درکتاب وسائل الشیعه روایات و احادیث فراوانی را از میان کتابهای روایی علما و اصحاب جمع‌آوری نموده‌است؛ روایاتی که برای جان لذت بخش و برای دیده نور چشم است…؛ ولی با مراجعه به دیگر کتابهای روایی اصحاب، به بخش دیگری از روایات برخوردم که کتاب ارزشمند وسائل آنها را در برندارد… و بعد از سعی و تلاش فراوان و جستجوی سخت در کتابهای روایی توانستم این مجموعه بزرگ و ارزشمند را جمع‌آوری نمایم که روایات آن در حدود روایات وسائل است و همچون روایات آن ارزشمند و گرانبها می‌باشد». این منابع شامل ۷۵ کتاب روایی معتبر شیعه است و در مجموع بیش از ۲۳ هزار روایت دارد.

جنه المأوی فی ذکر من فاز بلقاء الحجه علیه‌السلام، او معجزته فی الغیبه الکبری

رخسار پنهان ترجمه کشف الاستار عن وجه الغایب عن الابصار

لؤلؤ و مرجان در شرط پله اول و دوم منبر روضه‌خوانان

نجم الثاقب فی احوال الامام الغایب علیه‌ السلام

فیض القدسی فی احوال العلامه المجلسی

کشف الأستار عن وجه الغائب عن الأبصار

فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب

دار السلام فی ما یتعلق بالرؤیا و المنام

نفس الرحمان فی فضائل السلمان

ظلمات الهاویه فی مثالب معاویه

وسایل الشیعه و مستدرکها

البرکات الأحمدیه

البدر المشعشع

سلامه المرصاد

میزان السماء

الکلمه الطیبه

مواقع النجوم

شاخه طوبى

معالم العبر

تحیه الزائر

برخی از شاگردان :

شیخ آقا بزرگ تهرانی

شیخ عباس قمی

شیخ محمد حسین کاشف الغطا

سید عبدالحسین شرف الدین

شیخ فضل الله نوری (داماد و خواهرزاده محدث نوری)

شیخ محمدتقی بافقی

میرزا حسین فقیه سبزواری

میرزا ابوالفضل تهرانی معروف به کلانتری نوری

کتاب وفیات الأعیان یا تاریخ ابن خلکان

اتمام تألیف کتاب وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان توسط ابن خلکان در روز ۲۲ جمادی الثانی سال ۶۷۲ ق

کتاب تاریخ ابن خلکان در سال ۶۶۹ شروع شده و به این وضعى که نوشته شده است به دست مؤلّفش در سنه ۶۷۲ تمام شده چنانکه از آخر تاریخ مزبور معلوم مى‌شود؛ و هذه عبارته: نجز الکتاب الّذی سمّیته وفیات الأعیان و انباء ابناء الزّمان بحمد اللّه و منّه، و ذلک فی یوم الثانى و العشرین من جمادى الآخره سنه اثنتین و سبعین و ستّمائه، و اسم او أحمد بن محمّد بن أبی بکر بن خلکان است.( وقایع السنین و الاعوام، ج ۱، ص ۳۶۳ )

کتاب وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، اثر ابوالعباس شمس‌الدین احمد بن شهاب‌الدین، مشهور به «ابن خلکان» (اربل ۶۰۸-۶۸۱ق)، به زبان عربى است که نویسنده در آن، زندگى‌نامه تعدادى از دانشوران اسلامى و ایرانى را ذکر کرده است. این اثراز یک مقدمه و متن اصلى (در هشت جلد) تشکیل شده است. در این کتاب شرح حال ۸۴۶ نفر از بزرگان علما، امرا، وزرا و عرفا، به ترتیب حروف معجم (تهجى) آمده است و تنها به ذکر سال وفات و تولد، و احیانا شعرى یا رساله‌اى از بزرگان و علما اکتفا شده است. این کتاب به زبان‌هاى ترکى و اروپایى ترجمه و بارها در ایران و مصر به چاپ رسیده و بر آن تکمله‌اى نوشته شده به نام «فوات الوفیات» توسط محمد بن شاکر کتبى، متوفى ۷۶۴ق، که این مهم‌ترین و معروف‌ترین تکمله، نسبت به این کتاب در شرح حال ۵۷۲ نفر از بزرگان مى‌باشد. «دسلان» این کتاب را در سال ۷۱-۱۸۴۲م، به انگلیسى ترجمه کرد.

ابوالعباس شمس‌الدین احمد بن شهاب‌الدین محمد (یا بهاءالدین) بن ابراهیم بن ابى بکر بن خلکان (۱۱ ربیع الاخر ۶۰۸ -۲۶ رجب ۶۸۱ق) معروف به ابن خلکان، قاضى، مورخ و ادیب مشهور شافعى مذهب. ضبط واژه «خَلکان» به فتح خاء و کسر و تشدید لام است که گویا خود شمس‌الدین احمد نیز چنین می‌نوشته و به گونه‌های متفاوتى هم ضبط شده است. اسنوی، خلکان را نام قریه‌ای دانسته که به گفته عبدالله جبوری هنوز برجای است.

وی از خاندانى که از علما و فقها بودند برخاست که به‌تصریح کمال‌الدین موسى پسر شمس‌الدین احمد، به قبیله کردِزرزاریه منسوب بوده و نیاکانش که به خالد بن برمک نسب می‌بردند، اصلاً از بلخ برخاستند. با این‌همه برخى در درستى انتساب آنان به برامکه تردید داشتند. چنانکه از قول یونینى نقل شده که می‌گفته‌اند آن نسب نامه را ابوشامه برای شمس‌الدین احمد بن خلکان برساخته است و روایتى نیز هست که تسمیه نیای شمس‌الدین احمد را به خلکان ناشى از فخر وی به پدرانش یعنى برمکیان دانسته است که طى آن بدو گفتند: سخن پدرانت را رها کن (خل کان… یعنى دع کان ابى کذا و جدّی کذا و نسبى کذا). این روایت اگرچه افسانه آمیز به نظر می‌رسد، اما به‌هرحال شمس‌الدین احمد خود از انتسابش به برمکیان دفاع کرده است.

پدر او، محمد بن ابراهیم، همچون دو برادرش عمر بن ابراهیم ملقب به النجم و حسین بن ابراهیم ملقب به رکن‌الدین، از فقهای معروف عصر خود بود و در شام، مصر، عراق و حجاز دانش آموخت و مدت‌ها در موصل اقامت گزید. وی سپس در روزگار امیر مظفرالدین گوکبوری، اتابک اربل، به این شهر رفت و به تدریس در مدرسه مظفریه آنجا مشغول شد. شمس‌الدین احمد در همین شهر و در مدرسه مظفریه که پدرش در آنجا اقامت داشت به دنیا آمد و دو سال بیش نداشت که در ۶۱۰ق /۱۲۱۳م پدرش را از دست داد. ولى امیر مظفرالدین پاس استاد را نگاه داشت و چنانکه شمس‌الدین احمد خود بارها اشاره کرده، فرزندان وی را به‌خوبی رعایت کرد.

محمد بن ابراهیم به تربیت و آموزش فرزندانش توجه بسیار داشت و همین معنى سبب شد که در ۶۱۰ق برای شمس‌الدین احمد خردسال، بنا به‌رسم زمان، از رضی‌الدین ابوالحسن المؤید نیشابوری طوسى از خراسان اجازه روایت گیرد و زینب بنت الشعری نیز برای او اجازه روایت نویسد.

بسیاری از نویسندگان ابن خلکان را از نظر اخلاقى ستوده‌اند و او را مردی نیک‌نفس و خوش‌خوی و سخاوتمند و پاک‌دامن دانسته‌اند که حتى از گرفتن مالى که بیبرس در روزگار تنگدستى، به نزد وی فرستاد، خودداری کرد و هرگز در کار قضا بی‌راه نشد. همین رفتارهای او بود که وقتى دوباره به قضای دمشق منصوب شد، مردم شادی‌ها کردند. با این‌همه برخى او را به کردارهای ناپسند و ادعای دروغین انتساب به برامکه متهم کردند، اما ابن خلکان خود به برخى از آن‌ها پاسخ داد.

درباره مذهب ابن خلکان، با آنکه هیچ تردیدی نیست که شافعى بوده، اما گفته اند که محمد بن شیخ محیی‌الدین معروف به اسلمى در کتاب الترجمه العبقریه و الصوله الحیدریه، ابن خلکان را بدان سبب که از برخى منابع شیعى استفاده کرده، شیعه دانسته است. البته درست است که چون برخى از دوستان او مانند ابوالمحاسن الشّوّاء و یوسف اربلى از شاعران شیعه بودند و او خود شعر فرزدق در ستایش امام زین‌العابدین(ع) را در کتابش نقل کرده است، می‌تواند چنین نظری را برانگیزد، ولى باید گفت که این معنا در دیدگاه نخست ناشى از بی‌طرفی او در نقل حوادث و ذکر تراجم است و باید توجه داشت که او در سرزمینى می‌زیست که سالیان دراز فاطمیان بر آنجا فرمان راندند و گرایش‌های شیعى هنوز در منطقه نمایان بوده است.(سجادی، صادق، دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۴)

مشاهده کتاب وفیات الأعیان(ناشر دارالفکر بیروت) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نورلایب

دانلود متن و تصویر الجزء الاول من کتاب وفیات الاعیان، حرف الهمزه – حرف الجیم

دانلود متن و تصویر الجزء الثانی من کتاب وفیات الاعیان، حرف الحاء – حرف الظاء

دانلود متن و تصویر الجزء الثالث من کتاب وفیات الاعیان، حرف العین

دانلود متن و تصویر الجزء الرابع من کتاب وفیات الاعیان، حرف الغین – حرف المیم

دانلود متن و تصویر الجزء الخامس من کتاب وفیات الاعیان، تتمه حرف المیم – حرف النون

دانلود متن و تصویر الجزء السادس من کتاب وفیات الاعیان، حرف الواو – حرف الیاء

دانلود متن و تصویر الجزء السابع من کتاب وفیات الاعیان، تتمه حرف الیاء

دانلود متن و تصویر الجزء الثامن من کتاب وفیات الاعیان، الفهارس العامه

سومین همایش ملی کتابخانه های دیجیتالی

برنامه سومین همایش ملی کتابخانه‌‌‌‌های دیجیتالی با عنوان پردازش و سازماندهی اطلاعات که در ۲۸ بهمن ۱۳۹۸ در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار خواهد شد.

  • سخنرانی دکتر احمد برجعلی، رئیس دانشکده روانشناسی و علوم‌تربیتی
  • سخنرانی دکتر مهدی علیپورحافظی، دبیر علمی همایش
  • سخنرانی دکتر حجت‌اله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران
  • سخنرانی دکتر فریبرز خسروی، رئیس انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و معاون مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران
  • پیام دبیر ایسکو توسط دکتر محسن حاجی‌زین­العابدینی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و دبیر انجمن بین‌المللی سازماندهی‌دانش شاخه ایران
  • عنوان نشست: الگوهای مفهومی و سیستم‌های معنایی
  • تغییر رویکردها در طراحی نظام‌های معنایی، ملیحه درخوش (دبیر نشست)
  • هستی‌شناسی‌های فراداده‌ای و وب‌معنایی، دکتر سید رحمت‌الله فتاحی
  • گوناگونی نگرش‌ها و راه‌حل‌های جدید، دکتر سید مهدی طاهری
  • چهارچوب سنگاپور: سطوح، مؤلفه­ها، نقاط ضعف، و قوت. الهه حسینی، دکتر امیرغائبی، دکتر رؤیا برادر
  • برچسب‌زنی موضوعی هوشمند مقالات فارسی در پایگاه‌های اطلاعاتی با استفاده از مفهوم TF-IDF. دکتر نیلوفر مظفری، دکتر نرجس ورع
  • نقش فناوری اینترنت اشیاء در بهبود بازیابی اطلاعات در کتابخانه‌های دیجیتالی. دکتر مریم صابری
  • تحلیل و مقایسه روند پژوهش و نقشه‌دانش آثار علمی ایران و جهان در حوزه سازماندهی اطلاعات و دانش در دو دهه اخیر (۲۰۲۰-۲۰۰۱). راضیه فرشید، دکتر اسماعیل مصطفوی، سمیه جعفری باقی آبادی
  • پیاده‌سازی استاندارد RDA در کتابخانه­های دیجیتالی دانشگاه­های علامه طباطبائی و شهید بهشتی. (تجربه ملی)، دکتر سید مهدی طاهری
  • فضای دیجیتالی باز و شخصی‌سازی هستی‌شناسی‌ها برای سازماندهی‌دانش. (سخنرانی کلیدی)، دکتر سید رحمت ­الله فتاحی، استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی
  • ارتقاء بازیابی معنایی اطلاعات در سامانه‌های کتابخانه‌های دیجیتالی. حمیده جعفری‌پاورسی، دکتر نجلا حریری، دکتر مهدی علیپور‌حافظی، دکتر فهیمه باب‌الحوائجی، دکتر مریم خادمی
  • پیاده‌سازی روش داده‌های پیوندی در نظام‌های کتابخانه‌ای: بررسی مولفه‌های مورد نیاز و ارائه یک الگو. دکتر اکرم فتحیان، دکتر سید مهدی طاهری، دکتر اعظم صنعت‌جو، دکتر محسن کاهانی
  • ارائه الگویی برای ارتقاء کیفیت شیوه‌های سازماندهی محتوای وب بر اساس چارچوب کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات (ITIL). سیدابوالحسن نظام‌دوست، سمیرا دانیالی، دکتر نصرت ریاحی‌نیا
  • شخصی‌سازی خدمات و نظام‌های توصیه‌گر: بازنمایی رویکرد کاربرمدار در سازماندهی اشیای محتوایی کتابخانه‌های دیجیتالی. دکتر سید مهدی طاهری، فریبا جان‌محمدی، دکتر مهدی علیپورحافظی، دکتر عصمت مومنی
  • ژرفای دانش. (تجربه ملی)، عبدالصمد کرامت‌فر، محدثه رفیعی‌خشنود
  • پردازش اطلاعات و مرزهای حریم خصوصی از منظر حقوق. (سخنرانی کلیدی)، دکتر صفر بیگ‌زاده، دکتری حقوق خصوصی و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات
  • شناسایی عناصر توصیفی و مدیریتی مهر در شناسنامه­های موزه‌های داخلی و خارجی و ارائه الگویی مناسب برای سازماندهی مهرها وتطابق عناصر آن با مارک ۲۱ و دابلین کور. دکتر زویا آبام و المیرا سفیان
  • عناصر فراداده‌ای در کتابخانه‌های دیجیتال کودکان و نوجوانان. دکتر مجید نبوی
  • تحلیل قابلیت‌های چارچوب کتابشناختی (بیب‌فِریم) جهت سازماندهی پیایندها در محیط داده‌های پیوندی. دکتر محسن حاجی‌زین‌العابدینی
  • سازماندهی منابع کتابخانه‌های دانشگاه تهران در نرم افزار جدید. (تجربه ملی)، ملیحه درخوش
  • سیستم ارجاعات کتاب‌ با استفاده از هوش مصنوعی. (تجربه ملی)، سید مصطفی طباطبایی، مهندس مجید لسانی، حسین احمدی‌تنکابنی
  • بیانیه همایش توسط دکتر علیپورحافظی، دبیر علمی سومین همایش ملی کتابخانه‌های دیجیتالی

۲۴هزار عنوان کتاب اسلامی

بیش از بیست و چهار هزار عنوان کتاب تخصصی علوم اسلامی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نورلایب قرار داده شد امکان دسترسی به بیش از چهل و یک هزار جلد کتاب تخصصی علوم اسلامی، در پایگاه و اپلیکیشن اندرویدی کتابخانه دیجیتال نور برای عموم علاقه مندان به پژوهش و تحقیق در علوم اسلامی فراهم گردید.

این پایگاه هم‌ اکنون با بیش از بیست و چهار هزار عنوان کتاب که در حدود چهل و یک هزار و پانصد جلد کتاب، داری بیش از هشت میلیون و پانصد هزار صفحه متنی، و بیش از پانزده میلیون صفحه تصویری، نزدیک به از سیصد و بیست و چهار هزار نفر کاربر، به عنوان برترین پایگاه کتابخانه دیجیتال علوم اسلامی شناخته می‌شود.

کتابخانه دیجیتال نور به نشانی https://www.noorlib.ir با بیش از یک دهه تجربه در تلاش است تا با بکارگیری به‌روزترین فناوری‌های پیشرفته، محققان و پژوهشگران علوم اسلامی را سریع و آسان‌ به منابع تخصصی علمی همراه با بهترین امکانات پژوهشی مورد نیازشان، آشنا سازد. بهره‌گیری از بهترین ابزارهای بازیابی اطلاعات با جستجوی هوشمند و پیشرفته، بدون محدویت زمانی و مکانی در فضای شبکه جهانی اینترنت که در حریم خصوصی و میز پژوهشی محققان و پژوهشگران علوم اسلامی با امکان تنظیمات دستی در تحقیقات شخصی و در پروژه‌های پژوهشی قابل تعریف برای هر پژوهشگر به همراه قابلیت بازیابی سابقه فعالیت‌های شخصی کاربر در آخرین جستجوهای انجام شده و نیز آخرین کتاب‌های خوانده شده و مشاهده گزارش فایل‌های دریافتی و دانلود شده کاربر از مهمترین و بهترین امکانات و قابلیت‌های پژوهشی این پایگاه کتابخانه دیجیتال می‌باشد.

ارجاعات کتاب‌ با هوش مصنوعی

بر اساس اعلام نظر کمیته داوران علمی در داوری نهایی سومین همایش ملی کتابخانه های دیجیتالی با عنوان : “پردازش و سازماندهی اطلاعات و دانش” که به همت گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه علامه طباطبائی و با همکاری انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۹۸ در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار می‌شود؛ مقاله ” سیستم ارجاعات کتاب با استفاده از هوش مصنوعی” (Book Reference System Using Artificial Intelligence) در بخش ارائه تجربیات ملی جهت ارائه سخنرانی در همایش مورد پذیرش نهایی قرار گرفت. لازم به ذکر است که این مقاله توسط گروهی از پژوهشگران و مهندسان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور تهیه و تولید شده است:

جناب حجت الاسلام آقای سید مصطفی طباطبایی مدیر گروه کتابخانه های دیجیتال معاونت پژوهش

جناب آقای مهندس مجید لسانی، کارشناس ارشد هوش مصنوعی، توسعه دهنده پردازش هوشمند معاونت فنی

جناب حجت الاسلام آقای حسین احمدی تنکابنی کارشناس کتابخانه دیجیتال پایگاه نورلایب معاونت پژوهش

لازم به ذکر است که این مقاله در مورد سامانه ای با عنوان سیستم ارجاعات کتاب با استفاده از هوش مصنوعی است که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تولید شده و در حال حاضر در پایگاه کتابخانه دیجیتال نورلایب (NOORLIB.IR) مورد استفاده قرار گرفته است. در این سامانه ماشینی، ارجاعات پاورقی کتاب‌ها به صورت ماشینی تجزیه و تحلیل شده و کلیه ارجاعات به کتاب منبع لینک شده است. بر اساس این سیستم آمارهای تحلیلی و قابلیت‌های علم سنجی فراوانی تولید شده است که در آن به تعریف این پروژه، مشکلات و چشم انداز آن پرداخته است.

اعلام نتایج داوری مقالات و تجربیات ملی سومین همایش ملی کتابخانه های دیجیتالی: پردازش و سازماندهی اطلاعات و دانش

شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

دانشنامه شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها ، نویسنده علی لباف ، ناشر : تهران مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر ۱۳۸۸ش

شهادت حضرت زهرا علیها السلام واقعیتی انکار ناپذیر، نویسنده: سید علیرضا حسینی، ناشر: دلیل ما ۱۳۸۸ش

شهادت مادرم فاطمه سلام الله علیها در قرآن سلسله کتابهای تحقیقی در معرفت و شناخت فاطمه زهرا “سلام الله علیها”، نویسنده: علی سلیمانی، ناشر: قم ، دار التفسیر ۱۳۹۱ش

مقتل فاطمه الزهراء علیها السلام نویسنده: سید یاسین موسوی، ناشر: دار البهجه بیروت ۱۴۱۹ق

مقتل فاطمه الزهراء علیها السلام نویسنده: محمد منتظر واعظ، ناشر: قم، دار الصدیقه الشهیده (سلام الله علیها)

فاطمه زهرا سلام الله علیها در شعر فارسی: از ولادت تا شهادت، نویسنده: محمد صحتی سردرودی، موجود در کتابخانه های: حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها ؛ ادبیات فارسیناشر: پرتو خورشید ۱۳۸۷ش

جستجوی شهادت حضرت فاطمه سلام الله علیها در پایگاه جامع تاریخ

هوش مصنوعی و علوم اسلامی

نظر به پیشرفت‌های گسترده‌ی هوش مصنوعی، می‌توان از آن در حل برخی از مسائل دشوار یا پرهزینه در علوم اسلامی بهره گرفت و با صرفه‌جویی در وقت و همچنین افزایش دقت، گام بلندی در جهت پیشرفت این علوم برداشت. به علاوه با به‌کارگیری ابزار قدرتمندی هم‌چون هوش مصنوعی توسط محققین، دریچه‌های تازه‌ای از مسائل جدید علمی گشوده خواهد شد.
گستردگی موضوعات، مبانی و اطلاعات متعدد، عدم امکان عملی التفات همه جانبه به تمام علوم دینی در یک لحظه، ضرورت جست‌وجوی عمیق و دقیق و هوشمند در میان کتب و … از مواردی هستند که به روشنی بر ضرورت توجه به حضور هوش مصنوعی در مسیر استنباط علوم اسلامی حکم می‌کنند.
بی‌تردید این اقدام نیز همچون سایر اقدامات علمی-اجتماعی می‌بایست آسیب شناسی شود و گام‌های دقیق و مطمئنی برای زمینه‌سازی این حضور فراهم شود ولی لزوم شناخت آفات و آسیب‌ها و مقابله‌ی با آن‌ها، منافاتی با ضرورت حرکت به سمت استفاده از این ابزار قدرتمند در راه تولید علوم اسلامی ندارد.
در همین راستا، اولین همایش ملی «هوش مصنوعی و علوم اسلامی» به‌منظور هم‌افزایی و تبیین بیشتر اهداف و توانایی‌ها، در ۲۸ فروردین ماه سال ۱۳۹۹ در قم برگزار خواهد شد تا با گردهمایی صاحب نظران علوم حوزوی و دانشگاهی، علاوه بر شناخت ظرفیت‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها، زمینه‌های هر چه بهتر این خیزش محقق گردد.

که با توجه به استقبال اساتید و پژوهشگران از نخستین همایش ملی هوش مصنوعی و علوم اسلامی، مهلت ارسال آثار تا ساعت ۲۴ پنجم اسفندماه ۱۳۹۸ تمدید شد. لازم به ذکر است که این تاریخ تحت هیچ شرایطی مجددا تمدید نخواهد شد. پژوهشگران و اساتید گرامی می توانند آثار خود را از طریق ثبت نام در سایت همایش و از قسمت پنل کاربری شخصی خود برای ما ارسال کنند. نتایج داوری روز ۱۵فروردین ماه اعلام خواهد شد.
روابط عمومی نخستین همایش ملی هوش مصنوعی و علوم اسلامی

۲۳هزارعنوان کتاب

بیش از بیست و سه هزار عنوان کتاب تخصصی علوم اسلامی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نورلایب قرار داده شد امکان دسترسی به بیش از چهل هزار جلد کتاب تخصصی علوم اسلامی، در پایگاه و اپلیکیشن اندرویدی کتابخانه دیجیتال نور

پایگاه کتابخانه دیجیتال نور (نورلایب)، پایگاه کتابخانه‌ای است که در فضای اینترنت به ارائه کتاب‌های تخصصی حوزه علوم اسلامی و انسانی به صورت مشاهده و مطالعه متن(TXT) و تصویر(PDF)، همراه با قابلیت دانلود و ذخیره‌سازی و همچنین دریافت فایل ارجاعات و قابلیت‌های پژوهشی مختلف همچون جستجوی پیشرفته در عنوان یا متن کتاب با امکان محدودسازی نوعِ زبان، موضوع، پدیدآور، ناشر و یا عنوان کتاب در بستر حامل‌های اطلاعاتی و ارتباطی گوناگون می‌پردازد.

این پایگاه هم‌اکنون با بیش از بیست و سه هزار عنوان کتاب (۲۳٫۲۱۴)، همچنین بیش از چهل هزار جلد کتاب (۴۰٫۵۲۹)، دارای بیش از هشت میلیون و پانصد صد هزار صفحه متنی (۸٫۵۵۴٫۵۸۵)، بیش از چهارده میلیون و ششصد هزار صفحه تصویری (۱۴٫۷۴۲٫۲۱۵) و نزدیک به از سیصد و بیست و دو هزار کاربر (۳۲۲٫۱۲۸) به عنوان برترین پایگاه کتابخانه دیجیتال علوم اسلامی شناخته می‌شود.

کتابخانه دیجیتال نور به نشانی https://www.noorlib.ir با بیش از یک دهه تجربه در تلاش است تا با بکارگیری به‌روزترین فناوری‌های پیشرفته، محققان و پژوهشگران علوم اسلامی را سریع و آسان‌ به منابع تخصصی علمی همراه با بهترین امکانات پژوهشی مورد نیازشان، آشنا سازد. بهره‌گیری از بهترین ابزارهای بازیابی اطلاعات با جستجوی هوشمند و پیشرفته، بدون محدویت زمانی و مکانی در فضای شبکه جهانی اینترنت که در حریم خصوصی و میز پژوهشی محققان و پژوهشگران علوم اسلامی با امکان تنظیمات دستی در تحقیقات شخصی و در پروژه‌های پژوهشی قابل تعریف برای هر پژوهشگر به همراه قابلیت بازیابی سابقه فعالیت‌های شخصی کاربر در آخرین جستجوهای انجام شده و نیز آخرین کتاب‌های خوانده شده و مشاهده گزارش فایل‌های دریافتی و دانلود شده کاربر از مهمترین و بهترین امکانات و قابلیت‌های پژوهشی این پایگاه کتابخانه دیجیتال می‌باشد.