محمد بن الحسین بن عبد الصمد بن شمس الدین محمد بن على بن حسن بن محمد بن صالح جبعى عاملى حارثى حمدانى، معروف به شیخ بهایى فقیه، شاعر، عارف، حکیم، منجم، ریاضیدان، ادیب، مورخ بزرگ شیعه است. ایشان در ۱۷ ذى‌حجه ۹۵۳ق، در روستاى جبع منطقه عامل لبنان متولد شد. در دوره صفویه مقام «شیخ‌الاسلامی» ریاست علماى شیعه را بر عهده گرفت. در علوم مختلف فقه، اصول، تفسیر، حدیث، رجال، درایه، ادبیات، ریاضیات، جبر، هندسه، اسطرلاب، هیئت، جفر و… آثار فراوانی به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت و در در دوازدهم شوال ۱۰۳۰ق (یا ۱۰۳۱ق) رحلت نمود که مرقد او در یکی از رواق‌هاى حرم مطهّر حضرت امام رضا علیه السلام در مشهد مقدس قرار دارد. پس از شهادت شهید ثانى (۹۶۶ق)، منطقه جبل عامل براى شیعیان و علماى شیعى ناامن شده بود و از آن‌سو حکومت نوپاى صفوى با به رسمیت شناختن مذهب شیعه در ایران، بستر مهاجرت علماى شیعه از سراسر دنیا به آنجا را فراهم نمود؛ بنابراین پدر شیخ بهایى عازم ایران شد.
نسب شیخ، به حارث همدانى، صحابى جلیل‌القدر حضرت امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیهماالسلام مى‌رسد. حارث همدانى در جنگ صفین و جمل از یاوران استوار امیرالمؤمنین(ع) بود و تا پایان جنگ ایستادگى نمود.
وى مقدارى از تحصیلات خود را در وطن فراگرفته بود که به اصفهان وارد شد و در آنجا نیز با جدیت تمام به تحصیل علوم مختلف پرداخت. شیخ ظرف مدت کوتاهى مقبولیت عام یافت و از سوى شاه عباس صفوى نهایت احترام براى او رعایت مى‌شد. شیخ بهایى مدت‌ها شیخ‌الاسلام هرات و در آن دیار پاسخ‌گوى احکام شرعى مردم بود. وى پس از مدتى از این سمت کناره گرفت و به سفرهاى علمى و تحقیقى پرداخت. شیخ بهایى ۳۰ سال در سفر بود. به مصر، سوریه، حجاز، عراق، فلسطین، افغانستان و… رفت و با علما و مردم آن مناطق به گفتگو پرداخت. او مبلغ نستوه تشیع بود و رنج سفر را به جان خرید و براى زنده‌نگه‌داشتن فرهنگ شیعى زحمات فراوانى را متحمل شد. این عالم وارسته در سفرها با علماى اهل سنت به گفتگو مى‌نشست و فقیهان بلندپایه اهل سنت را گرامى مى‌داشت، نزدشان زانوى ادب به زمین مى‌زد و از دانش آنها بهره مى‌جست. در قدس با «ابن ابى‌لطیف مقدسى»، در دمشق با «حافظ حسین کربلایى» و «حسن بورینى» و در حلب با «شیخ عمر عرضى» دیدار کرد.
شیخ بهایى پس از سال ۱۰۰۶ق، شیخ‌الاسلام اصفهان شد. اصفهان، در سال ۱۰۰۶ق، از سوى شاه عباس کبیر پایتخت ایران شد. با انتخاب اصفهان به پایتختى، مهاجرت علماى شیعه از سراسر جهان اسلام به این شهر رونق گرفت. مدت زمانى بعد، شیخ از مقام شیخ‌الاسلامى استعفا داد و از سال ۱۰۱۲ق، تا سال ۱۰۱۹ق، به سفر رفت، سپس به اصفهان برگشت و تا آخر عمر در آن شهر ماند و به‌عنوان «شیخ‌الاسلام» ریاست علماى شیعه را بر عهده گرفت. شیخ بهایى از شاعران نامدار صفویه است. شعرهاى او، به‌ویژه شعرهایى که به سبک عراقى سروده، بسیار زیباست. وى در اشعارش به «بهایى» تخلّص مى‌کرد. از وى اشعار بسیارى به زبان‌هاى فارسى و عربى به یادگار مانده است. وفات ایشان در دوازدهم شوال ۱۰۳۰ق (یا ۱۰۳۱ق)، بود، که سبک بال به‌سوى معبود پر کشید. بیش از پنجاه هزار نفر مردم اصفهان در تشییع جنازه او شرکت داشتند. علامه ملا محمدتقى مجلسى بر وى نماز گزارد و سپس پیکرش را به مشهد مقدس بردند و بنا بر وصیتش او را در خانه‌اش که نزدیک حرم امام رضا(ع) قرار داشت، به خاک سپردند. اکنون آرامگاه شیخ بهایى در یکى از رواق‌هاى حرم مطهّر امام رضا(ع) قرار دارد.
تحفه حاتمی – نویسنده
الحدیقه الهلالیه – نویسنده
کلمات المحققین – نویسنده
الوجیزه فی علم الدرایه – نویسنده
الفرایض البهاییه – الرساله الارشیه
حرمه ذبایح اهل الکتاب – نویسنده
الاثنا عشریه فی الصلاه الیومیه
کلیات اشعار و آثار فارسی (شیخ بهایی)
اربعین شیخ بهائی (ترجمه خاتون آبادی)
آموزش آسان ادبیات عرب – نویسنده
اربعین-شیخ بهایی (عقیقی بخشایشی)
الحبل المتین فی احکام الدین (طبع قدیم)
مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین
الکشکول شیخ بهائی (۳جلدی) – نویسنده
الإثنا عشریه فی الصلاه الیومیه – نویسنده
کشکول شیخ بهایی (۲جلدی) – نویسنده
متن کامل کشکول شیخ بهایی – نویسنده
مجموعه نفیسه فی تاریخ الأئمه – نویسنده
جامع عباسی، یک دوره کامل فقه ب زبان فارسی
گزیده مفتاح الفلاح-کلید رستگاری – نویسنده
مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین – نویسنده
الحاشیه علی کتاب من لا یحضره الفقیه – نویسنده
التعلیقه علی الرساله الصومیه (للشیخ البهایی)
اللباب شرح فارسی بر خلاصه الحساب – نویسنده
بهاء الدین العاملی ادیبا و فقیها و عالما – نویسنده
الحاشیه علی کتاب من لایحضره الفقیه (شیخ بهایی)
الحبل المتین فی احکام احکام الدین (۲جلدی) – نویسنده
استدراک علی الفصل الثالث من تشریح الأفلاک – نویسنده
التعلیقه علی الرساله الصومیه (للشیخ البهایی) – نویسنده
العروه الوثقی للشیخ البهایی و الرحله (طبع جدید) – نویسنده
مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیله من الواجبات و المستحبات – نویسنده
بخشی از دست نوشته های آثار علامه دوران شیخ بهاء الدین عاملی – نویسنده
کشکول شیخ بهایی با ترجمه روان و فهرست موضوعی (۱جلدی) – نویسنده
رسائل الشیخ بهاء الدین محمد بن الحسین بن عبد الصمد الحارثی العاملی – نویسنده
مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیله من الواجبات و المستحبات و الآداب – نویسنده
مجموعه نفیسه فی تاریخ الأئمه (ع) من آثار القدماء من علماء الإمامیه الثقات – نویسنده
زبده الأصول مع حواشی المصنف علیها (با حاشیه مصنف: شیخ بهایی، محمد بن حسین) – نویسنده
کلیات اشعار و آثار فارسی شیخ بهایی، مثنویات، قصاید، مخمس، مستزاد، رباعیات، موش وگربه
کلیات اشعار و آثار فارسی شیخ بها‌ءا‌لدین محمد العاملی مشهور به شیخ بهائی (۱جلدی) – نویسنده
در روزدوازدهم، سنۀ ۱۰۳۰، شیخنا الأجلّ بهاء الملّه والدین محمد بن الشیخ حسین الحارثى در اصفهان وفات یافت و جنازه نازنینش را به مشهد مقدّس حمل کردند.( منبع : کتاب وقایع الأیام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الأیام)، نویسنده: شیخ عباس قمی، مصحح: محسن صادقی، عباسعلی مردی، ناشر: نور مطاف قم
آخرین دیدگاه‌ها