حضرت ابوطالب بن عبدالمطلب بن هاشم، پدر حضرت علی علیه السلام است که پس از پدرش عبدالمطلب مقام بزرگ سیادت قریش و رهبری بنی هاشم را بر عهده داشت و کفالت و سرپرستی پیامبر اسلام حضرت محمد را نیز قبول نمود و خدمات فراوانی را به پیامبر اسلام و مسلمانان نمود که بدون حمایت های ایشان اسلام گسترش نمی یافت و جان و مال پیامبر به خطر می افتاد. برای همین علما و دانشمندان شیعه نگاه و توجه ویژه ای به موضوع حضرت ابوطالب علیه السلام داشته‌اند؛ چنانچه با بررسی علمی و تاریخی نویسندگان بزرگ شیعه مانند شیخ کُلِینی در کتاب کافی، و شیخ مفید در کتاب ایمان ابی طالب با نقل گزارش‌هایی از خدمات بسیار ارزنده حضرت ابوطالب علیه السلام به پیامبر اسلام و مسلمانان صدر اسلام سخن گفته‌اند.(الکافی، ج۱،, ص۴۴۸، کلینی، محمد بن یعقوب، مصحح: غفاری، علی اکبر، دارالکتب الاسلامیه، تهران ۱۴۰۷ق؛ همچنین ترتیب الأمالی: ترتیب موضوعی لأمالی المشایخ الثلاثه: الصدوق، و المفید و الطوسی، ج۴، ص۲۵ نویسنده: محمودی، محمدجواد ناشر: بنیاد معارف اسلامی قم ۱۴۳۰ق) نجاشی نیز تا اواسط سده پنجم قمری، حدود ده نگاشته را در میان دانشوران شیعه دربارهٔ ابوطالب ثبت کرده است. که از مهم‌ترین نویسندگان در این موضوع می توان نام برد از : احمد بن محمد بن عمار کوفی (درگذشت ۳۴۶ق)، ابن طرخان جرجرائی، سهل بن احمد دیباجی (درگذشت ۳۸۰ق)، علی بن بلال مهلبی ازدی، حسین بن عبیدالله (ابوعبدالله غضائری) (درگذشت ۴۱۱ق) و شیخ مفید (درگذشت ۴۱۳ق)؛ که متاسفانه از نوشته‌های این شش نفر، فقط کتاب ایمان ابیطالب شیخ مفید اکنون در دسترس است. در سالهای بعد نیز کتابهای فراوانی در مورد ایشان نوشته شده است و در ادامه به معرفی برخی از آنها در کتابخانه نورلایب خواهیم پرداخت :
کتاب ایمان أبی طالب، نویسنده: مفید، محمد بن محمد، محقق: مؤسسه البعثه، ناشر:الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، قم؛ این کتاب نوشته شیخ مفید، ابوعبدالله، محمد بن محمد بن نعمان عکبرى بغدادى (۳۳۶ – ۴۱۳ق)، به زبان عربى و در موضوع اثبات ایمان ابوطالب به حضرت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) است؛ زیرا دشمنان حضرت على(ع) براى زیر سؤال بردن شخصیت آن حضرت، ایمان ابوطالب را انکار کرده‌اند در حالى که ابوطالب، اول یاور و حامى پیامبر اسلام بود؛ شخصیتى که تا آخر عمر، در حمایت و دفاع از حضرت رسول خدا(ص) از هیچ کوششى دریغ نکرد؛ کسى که رسول خدا(ص) درباره ایشان مى‌فرماید: «اى عمو جان! تو در دوران کودکى مرا تربیت و نگه‌دارى کردى و در دوران بزرگى نیز مرا پناه دادى و یارى کردى، خداوند به تو جزاى خیر دهد»، سپس رو به مردم کرده و فرمود: «اى مردم! به خدا قسم در روز قیامت براى عمویم چنان شفاعتى نمایم که جن و انس از آن شگفت‌زده شوند». شیخ مفید، این کتاب را به سبک دیگر تألیفات کلامى خود نگاشته است. وى، با استدلال به آیات قرآن و روایات پیامبر و ائمه معصومین(ص)، همچنین با استدلالهاى عقلى و با استناد به اشعار ابوطالب در مدح و ستایش پیامبر اسلام و عمل‌کرد وى در دفاع و حمایت از پیامبر، به معرفى شخصیت و ایمان ابوطالب پرداخته است.
ظلامه أبی طالب علیه السلام «تاریخ و دراسه»، نویسنده: عاملی، جعفر مرتضی، المرکز الاسلامی للدراسات، بیروت ۱۴۳۰ق
أبو طالب «ع» کفیل الرسول ، نویسنده: عسیلی، سعید مقدمه نویس: طراد، حسن ناشر: دارالزهراء، بیروت ۱۴۰۶ق
ایمان ابی طالب(الحجه علی الذاهب إلی کفر أبی طالب)، نویسنده: موسوی، فخار بن معد محقق: بحر العلوم، محمد ناشر: سید الشهداء قم ۱۳۶۹ش البته نام اصلى کتاب «الحجه على الذاهب إلى تکفیر أبی‌طالب» است. این کتاب، اثر سیدشمسالدین،فخار بن معدّ موسوى از علماى قرن ششم و هفتم هجرى است. همچنان که از نامش پیداست در اثبات ایمان ابوطالب، تألیف شده است. شیخ آقا بزرگ تهرانى نام «حجه الذاهب إلى إیمان أبی‌طالب» و «الرد على الذاهب إلى کفر أبی‌طالب» را نیز برای کتاب آورده است. در نتیجه «إیمان أبی‌طالب» نام اصلى کتاب نیست و این نام را «سیدمحمد بحر العلوم» که کار تحقیق کتاب را به عهده داشته برای کتاب انتخاب کرده تا بنا بر آنچه در مقدمه آمده،نام کتاب کوتاه و زیبا باشد و در اولین نظر بیننده را جلب نماید. مؤلف استدلالهاى متقن و قوى در طول کتاب طورى ایمان ابوطالب را اثبات کرده که جاى هیچ شک و شبهه‌اى باقى نماند و نه تنها اجماع مسلّم علماى شیعه را بر این مطلب اثبات مى‌کند،بلکه بسیارى از اهل سنت را هم که قائل به این مطلب بوده‌اند به عنوان مؤید شیعه ذکر مى‌نماید. کتاب داراى یک مقدمه و ده فصل و یک خاتمه است:
مقدمه که شامل بیان انگیزه تألیف کتاب و مقام اجداد پیامبر و ابوطالب است.
فصل اول : در معناى ایمان و اثبات ایمان ابوطالب از راههاى مختلف.
فصل دوم : ادلۀ قائلین به کفر ابوطالب از جمله آیۀ « إنک لا تهدی من أحببت » و جواب از آنهاست.
فصل چهارم : کلمات و اشعار ابوطالب که دلالت بر ایمان او مى‌کند.
فصل ششم : وفات ابوطالب و امر پیامبر به غسل و دفن اوست.
فصل هفتم : مهربانى‌هاى ابوطالب نسبت به پیامبر صلى الله علیه وآله و اشعار دال بر اسلام اوست.
فصل هشتم : قصیدۀ معروفى از ابوطالب و چند واقعه تاریخى که ایمان ابوطالب را اثبات مى‌کند.
فصل نهم : وصیت به اطرافیان برای حمایت از پیامبر و انگیزه‌هاى سیاسى ایجاد تردید در ایمان ابوطالب است.
ابو طالب؛ بزرگ مکه نویسنده:حصینی موسوی، عبدالرحیم مترجم:عربی، حسینعلی زیرنظر: مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام. گروه پژوهش و پاسخ به شبهات تهیه کننده: مجمع جهانی اهل بیت علیه السلام، معاونت امور فرهنگی، اداره ترجمه ناشر: مجمع جهانی اهل بیت(علیهم السلام) قم به سال ۱۳۹۲ش چاپ شده است که فهرست آن به این شرح است:
- سخن مجمع
- مقدمه
- فصل اول : ریاست ابوطالب در اعماق تاریخ
- فصل دوم : ویژگیهای شخصی ابوطالب
- فصل سوم : میزان علاقه ابوطالب به پیامبر اکرم(ص)
- فصل چهارم : روشهای گوناگون ابوطالب برای حمایت از پیامبر اکرم(ص)
- فصل پنجم : موضع رسول‌خدا(ص)وایمه اطهار(علیهم السلام) وصحابه درمورد ابوطالب
- فصل ششم : افسانه کفر ابوطالب!
- چکیده بحث
عقیده أبی طالب ، نویسنده: رفاعی، سید طالب ناشر: قم، مرکز أبحاث العقائدیه موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث (من المجموعه المصادر العقائد عند الشیعه الإمامیه )
ابو طالب عقیده و کفاح ، نویسنده: زواد، ناجی احمد، ناشر: دار البصیره ، بیروت – لبنان ۱۴۲۹ق
دیوان أبی طالب بن عبد المطلب ، سراینده: ابوطالب بن عبدالمطلب گرداورنده: ابوهفان مهزمی، عبدالله بن احمد محقق: آل یاسین، محمد حسن گرداورنده: علی بن حمزه ناشر: دار و مکتبه الهلال بیروت – لبنان، ۲۰۰۳م
مواقف أبی طالب عقائدیه أم عاطفیه ، نویسنده: بهادلی، علی مصحح: آل نور، نعمه، ناشر: موسسه ام القری للتحقیق و النشر؛ بیروت ۱۴۳۲ق
أبو طالب علیه السلام ثالث من أسلم ، نویسنده: حسنی، نبیل، ناشر: العتبه الحسینیه المقدسه، قسم الشؤون الفکریه و الثقافیه ، کربلای معلی – عراق ۱۴۲۹ق
نخب المناقب لآل أبی طالب علیهم السلام ، نویسنده: حسین‌بن جبر، أبی عبدالله، محقق: رجایی، مهدی، ناشر: کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره). گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی، قم ۱۳۹۱ش
سید البطحاء أبو طالب کافل رسول الله صلی الله علیه و آله و ناصره ، نویسنده: حصینی موسوی، عبدالرحیم زیرنظر:مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام. گروه پژوهش و پاسخ به شبهات، ناشر: مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام. مرکز چاپ و نشر، قم ۱۴۲۶ق که فهرست مطالب آن شامل موارد زیر است :
- مقدمه
- الفصل الاول ریاسه ابی طالب فی عمقها التاریخی
- الفصل الثانی الصفات الشخصیه لابی طالب
- الفصل الثالث مستوی علاقه ابی طالب مع النبی (صلی الله علیه و اله)
- الفصل الرابع تنوع اسالیب ابی طالب و دعمه النبی (صلی الله علیه و اله)
- الفصل الخامس موقف الرسول (صلی الله علیه و اله)
- الفصل السادس اسطوره کفر ابی طالب (رضی الله عنه)
- خلاصه البحث
ابوطالب مومن قریش، نویسنده: خنیزی، عبد الله بن علی مترجم: محفوظی موسوی، حسین، نشر حبیب، قم۱۳۸۸ش که فهرست مطالب کتاب شامل موارد زیر می باشد :
- مقدمه ناشر
- شرح‌حال مولف و اثارش
- مومن خاندان فرعون
- تقدیم
- این کتاب
- مقدمه
- بر درگاه
- جزء اول راههای زندگی
- جزء دوم در پناه تاریخ
- کتابنامه
ابوطالب علیه السلام ثالث من اسلم، نویسنده: حسنی، نبیل، ناشر: قسم الشؤون الفکریه و الثقافیه العتبه الحسینیه المقدسه. کربلای معلی – عراق ۱۴۳۴ق که فهرست کتاب به شرح زیر است :
- مقدمه الکتاب
- المبحث الاول: وقفه مع حدیث الضحضاح واراء العلماء فیه
- المبحث الثانی: تلویح الحافظ الخرکوشی باسلام ابی طالب علیه السلام وانه ثالث من اسلم
- المبحث الثالث: سریه الدعوه النبویه بین حقیقه الحدث ووهم الرواه
- المبحث الرابع: العله فی اخفاء ابی طالب علیه السلام اسلامه
- المبحث الخامس: تدخل الحکام واشیاعهم فی تدوین السیره النبویه وسعیهم فی تغی – یر الحقایق ومنها حقیقه اسلام ابی طالب علیه السلام
- المبحث السادس: تصریح العتره النبویه علیهم السلام بایمان ابی طالب
- المبحث السابع: ما زال ابو طالب علیه السلام یدافع عن ایمانه حتی النفس الاخیر
- فهرس الایات
أبوطالب علیه السلام و قصیدته اللامیه، نویسنده: صباحی کاشانی، محمد مهدی، ناشر: أمجاد للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت – لبنان۱۴۳۲ق
مهاجران آل ابوطالب، نویسنده: ابن طباطبا علوی اصفهانی، ابراهیم بن ناصر مترجم: عطایی، محمد رضا زیر نظر:مرعشی، شهاب‌الدین ناشر: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامى، مشهد مقدس – ایران۱۳۷۲ش
مهاجران آل ابوطالب، ترجمه فارسى کتاب «المنتقله الطالبیه» نوشته ابواسماعیل ابراهیم بن ناصر بن طباطبا و با ترجمه آقای محمد رضا عطایی است که به موضوع انساب آل‌ابوطالب که به شهرهاى دیگر مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شده و وفات نموده‌اند و نیز معرفى شهرهاى مذکور مى‌پردازد. انگیزه مؤلف از نگارش این اثر، معرفى آن دسته از آل‌ابوطالب که در شهرهاى مختلف و در کرانه‌هاى زمین پراکنده شده‌اند، مى‌باشد. وى این کتاب را با این هدف تنظیم نموده که هر کس وانمود کند که طالبى است، با پرسش از نام وى و نام شهرى که در آن مى‌زیسته، بتوان به درستى یا نادرستى ادعایش در منسوب بودنش به آل ابوطالب پى برد. درباره زمان آغاز نگارش کتاب اطلاعى در دست نیست؛ اما به نظر مى‌رسد، مؤلف نگارش کتاب را در سال ۴۷۱ق. به پایان برده باشد.
فرزندان أبو طالب (ترجمه)، نویسنده: ابو الفرج اصفهانی، علی بن حسین مترجم: فاضل، جواد ناشر: علی اکبر علمی، تهران ۱۳۳۹ش
همچنین میتوانید مقاله کتابشناسی حضرت ابوطالب (علیه السلام) در پایگاه مجلات نورمگز را نیز مشاهده نمایید.
آخرین دیدگاه‌ها