سعدی، مصلح بن عبدالله (۶۰۶ – ۶۹۰ ق)، ابو محمد مشهور به مشرف‌الدین، سعدى شیرازى، نویسنده، شاعر بزررگ ایرانی، با سبک عراقی، مهمترین کتاب‌های او گلستان، بوستان است. کلیات سعدی شامل: غزلیات، مثنویات، قصاید(فارسی و عربی)، مثلثات، رباعیات، قطعات، رسائل نثر و هزلیات … است. او در سال ۶۰۶ق در شیراز زاده شد. پدرش در دستگاه دیوانى اتابک سعد بن زنگى، فرمانرواى فارس شاغل بود. سعدى هنوز کودک بود که پدرش در گذشت. در دوران کودکى با علاقه زیاد به مکتب مى‌رفت و مقدمات علوم را مى‌آموخت. هنگام نوجوانى به پژوهش، دین و دانش علاقه فراوانى نشان داد. اوضاع نابسامان ایران در پایان دوران سلطان محمد خوارزمشاه و به خصوص حمله سلطان غیاث‌الدین، برادر جلال‌الدین خوارزمشاه به شیراز (سال ۶۲۷ق) سعدى را که هوایى جز کسب دانش در سر نداشت برآن داشت تا دیار خود را ترک نماید. سعدى در حدود ۶۲۰ یا ۶۲۳ق از شیراز به مدرسه نظامیه بغداد رفت و در آنجا از آموزه‌هاى امام محمد غزالى بیشترین تأثیر را پذیرفت.
پس از پایان تحصیل در بغداد، سعدى به سفرهاى گوناگونى پرداخت که به بسیارى از این سفرها در آثار خود اشاره کرده است. در این که سعدى از چه سرزمین‌هایى دیدن کرده، میان پژوهندگان اختلاف نظر وجود دارد و به حکایات خود سعدى هم نمى‌توان چندان اعتماد کرد و به نظر مى‌رسد که بعضى از این سفرها داستان‌پردازى باشد، زیرا بسیارى از آن‌ها پایه نمادین و اخلاقى دارند نه واقعى. مسلم است که شاعر به عراق، شام و حجاز سفر کرده است و شاید از هندوستان، ترکستان، آسیاى صغیر، غزنین، آذربایجان، فلسطین، چین، یمن و آفریقاى شمالى هم دیدار کرده باشد. سعدى در حدود ۶۵۵ق به شیراز بازگشت و در خانقاه ابوعبدالله بن خفیف مجاور شد. حاکم فارس در این زمان اتابک ابوبکر بن سعد زنگى بود که براى جلوگیرى از هجوم مغولان به فارس، به آنان خراج مى‌داد و یک سال بعد به فتح بغداد به دست مغولان در ۴ صفر ۶۵۶ق به آنان کمک کرد. در دوران ابوبکر بن سعد بن زنگى، شیراز پناهگاه دانشمندانى شده بود که از دم تیغ تاتار جان سالم بدر برده بودند. در دوران وى سعدى مقامى ارجمند در دربار به دست آورده بود. در آن زمان، ولیعهد مظفرالدین ابوبکر به نام سعد بن ابوبکر که تخلص سعدى هم از نام اوست به سعدى ارادت بسیار داشت. سعدى بوستان را که سرودنش در۶۵۵ق به پایان رسید، به نام بوبکر سعد کرد. هنوز یکسال از تدوین بوستان نگذشته بود که در بهار سال ۶۵۶ق، دومین اثرش گلستان را بنام ولیعهد سعد بن ابوبکر بن زنگى نگاشت.
بوستان، نخستین اثر شیخ مصلح‌الدین عبدالله سعدى شیرازى است که کار سرودن آن در سال ۶۵۵ق پایان یافته است. این کتاب به زبان فارسی بوده و نویسنده آن را به نام اتابک ابوبکر بن سعد زنگى نوشته است. آنچه باعث هرچه بیشتر شدن اهمیت این اثر مى‌شود، آن است که پندها و آرزوهاى سعدى در این کتاب، بیش از دیگر آثار او جلوه‌گر مى‌باشد. کتاب با مقدمه مصحح آغاز و مطالب که در بردارنده حدوداً چهار هزار بیت و تقریباً ۱۷۷ حکایت مى‌باشد، در ده باب، ارائه شده است. سعدى این اثر را در زمانى که در سفر بوده است، سروده و هنگام بازگشت به شیراز آن را بر دوستانش عرضه داشته است. این اثر در قالب مثنوى و در بحر متقارب سروده شده و از نظر قالب و وزن شعرى، حماسى است؛ هر چند که از نظر محتوا، به اخلاق، تربیت، سیاست و اجتماعیات پرداخته است. پسندها و آرزوهاى سعدى در این کتاب، بیش از دیگر آثار او جلوه‌گر است و سعدى‌شناسان و دوستداران او، همواره بوستان را در جایگاه یک کتاب اخلاقى و آموزشى نگریسته و آن را «جهان مطلوب سعدى» دانسته‌اند و به راستى هم سعدى مدینه فاضله‌اى را که مى‌جسته، در این اثر، تصویر کرده است. وى در این تصویر، دائم از تجربه‌ها، سرگذشت‌ها و روایت‌هاى گذشتگان یاد مى‌کند و تصویر آن جهان نورانى را در قالب حکایت‌هایى شیرین، چنان نغز و دلفریب جلوه کرده است که بر بیشتر زیبایى‌هاى هنرى و شگردهاى شاعرانه این اثر سایه افکنده است. سعدى به شیوه قدما، از زبان قصه براى بیان اندیشه‌هاى خود بهره برده و این اثر، مجموعه‌اى است کامل از انواع داستان‌هاست.
گلستان اثر فارسى سعدی مصلح بن عبدالله کتابى اخلاقى و اجتماعى و یکى از مهمترین و جذاب‌ترین متون ادب فارسى است که سعدى آن را یک سال پس از بوستان، کتاب نخستینش، در بهار ۶۶۵ق نوشته و آن را به نام شاهزاده سعد بن ابى‌بکر بن سعد بن زنگى کرده است. در اهمیت این اثر، همین مقدار کافى است که اگر بخواهیم ده اثر مهم تاریخ ادبیات ایران را نام ببریم، بدون شک گلستان و بوستان، از مهمترین آن‌هاست که در همان دوران نگارش، به اهمیتش پى برده شد و خاص و عام آن را به مطالعه گرفتند و پسندیدند و قرن‌هاست در سراسر قلمرو زبان فارسى و بسیارى از کشورهاى اسلامى و غیره آن را به عنوان کتاب علمی و درسی مى‌خوانند.
آخرین دیدگاه‌ها